Τάσεις στην ελληνική αγορά εργασίας σε σχέση με τις νέες ευέλικτες μορφές απασχόλησης

Abstract

Κατά τη διάρκεια της πενταετίας 2009-2013, η ευελιξία στην εργασία και οι λεγόμενες άτυπες, νέες ή ευέλικτες μορφές απασχόλησης φαίνεται να γνωρίζουν ιδιαίτερη άνθιση και να ορίζουν το μέλλον της εργασίας και τις εργασιακές σχέσεις δημιουργώντας ένα τοπίο ανασφάλειας. Η παρούσα διπλωματική εργασία αναλύει τον όρο ευελιξία στην εργασία, το ποιες είναι οι πιο κοινές ευέλικτες μορφές απασχόλησης και πόσο διαδεδομένες είναι καθώς και ποιες είναι οι κύριες αιτίες διεύρυνσής τους. Στη συνέχεια, παρουσιάζεται το μοντέλο της ευελιξίας με ασφάλεια (flexicurity) και τίθεται το ερώτημα αν θα μπορούσε να είναι αποτελεσματικό, εάν υιοθετούνταν από την ελληνική κυβέρνηση. Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι, η ευελιξία στην αγορά εργασίας, για να είναι επιτυχής, οφείλει να λαμβάνει υπ' όψιν, όχι μονάχα τις λειτουργικές ανάγκες των επιχειρήσεων αλλά και τις προσωπικές ανάγκες και προτιμήσεις των εργαζομένων, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να συμφιλιώνουν αντικρουόμενους όρους της οικογενειακής και επαγγελματικής τους ζωής. Το σύστημα ρύθμισης του εργάσιμου χρόνου στην Ελλάδα, δεν παρουσιάζει την ακαμψία που παρουσίαζε στο παρελθόν. Παρ' όλα αυτά, στην Ελλάδα δεν ακολουθούνται οι ραγδαίες εξελίξεις που σημειώνονται σε σχέση με την ευελιξία σε διεθνές επίπεδο και φαίνεται πως δεν καλύπτονται ευρείες κατηγορίες του εργατικού δυναμικού, όπως αυτοαπασχολούμενοι, ελεύθεροι επαγγελματίες, συμβοηθούντα μέλη κ.λ.π. Οι πραγματικές ώρες και ημέρες εργασίας αποκλίνουν αισθητά από την παραδοσιακή οκτάωρη, πενθήμερη εργασία (Δευτέρα έως Παρασκευή) και το συμβατικό ωράριο των 36-40 ωρών την εβδομάδα ακολουθείται πλέον πολύ λιγότερους εργαζομένους σε σχέση με το παρελθόν. Η αύξηση του πραγματικού εργάσιμου χρόνου στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης και του μνημονίου οφείλεται κυρίως στην ευρεία χρήση των υπερωριών και μάλιστα πολύ συχνά δίχως αποζημίωση ή επιπρόσθετες παροχές. Η ρύθμιση της ευελιξίας αποτελεί πλέον το νέο σημείο αιχμής του κοινωνικού διαλόγου. Επιπροσθέτως, συμπεραίνεται πως από την πληθώρα μέτρων ελαστικοποίησης του χρόνου εργασίας που διαθέτουν -τουλάχιστον θεωρητικά- οι ελληνικές επιχειρήσεις και οργανισμοί, δεν εφαρμόζονται τα πιο καινοτόμα. Για την ακρίβεια, οι συνηθέστερες μορφές ευελιξίας στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας παραμένουν η υπερωριακή απασχόληση, οι βάρδιες, η εποχιακή απασχόληση, η υπεργολαβία και το φασόν, ενώ στον δημόσιο τομέα επικρατούν οι υπερωρίες και οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου. Αντιθέτως, το ελαστικό ή κυλιόμενο ωράριο, η τηλεργασία εφαρμόζονται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις και μορφές απασχόλησης όπως ο διαμοιρασμός της θέσεως εργασίας, η ασυνεχής ή διακοπτόμενη εργασία δεν καταγράφονται. Προϋπόθεση της υιοθέτησης πολιτικών ευελιξίας στον εργασιακό τομέα είναι οι δραστικές οργανωτικές και διοικητικές αλλαγές, οι οποίες προσκρούουν τόσο σε εμπόδια πρακτικά και οικονομικά, όσο -κυρίως- σε εμπόδια που απορρέουν από την κυρίαρχη νοοτροπία και τις παγιωμένες αντιλήψεις των επιχειρηματιών και των διευθυντικών στελεχών.