Η αυθαίρετη ιατρική πράξη και οι νομικές συνέπειες αυτής

Abstract

Η παρούσα εργασία έχει ως σκοπό τη μελέτη της αυθαίρετης ιατρικής πράξης και τις έννομες συνέπειές της. Με την εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας το «πατερναλιστικό πρότυπο» του ιατρού ως του μόνου υπεύθυνου να αποφασίσει για την υγεία του ασθενούς εγκαταλείφθηκε και πλέον, το άτομο- ασθενής καθίσταται συνεργάτης του ιατρού και έχει κάθε δικαίωμα να ενημερωθεί για την κατάσταση της υγείας του, ώστε να «δώσει το πράσινο φως» στον ιατρό να προχωρήσει στην κατάλληλη θεραπεία. Ως εκ τούτου, οποιαδήποτε ιατρική πράξη λάβει χώρα, δίχως την απαιτούμενη έγκυρη και ενημερωμένη συναίνεση του ασθενούς, είναι παντελώς παράνομη και αυθαίρετη. Το δικαίωμα της πληροφόρησης του ασθενούς για την κατάσταση της υγείας του, προέκυψε από την αρχή της αυτοδιάθεσης του ατόμου ως δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού και ελεύθερης διάθεσης των στοιχείων της προσωπικότητάς του, όπως είναι και το σώμα του, ειδικά όταν πρόκειται να υποστεί κάποιου είδους επέμβαση, ακόμα και αν αυτή αποσκοπεί στη βελτίωση της υγείας του ή της σωματικής του αποκατάστασης. Στην παρούσα εργασία γίνεται αρχικά μια ιστορική αναδρομή σχετικά με τη μετάβαση από το πλήρως ανεύθυνο των ιατρών κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, μέχρι την πλήρη στοιχειοθέτηση της ευθύνης τους. Αναπτύσσονται με λεπτομέρεια τα είδη της ιατρικής πράξης και οι θεωρίες που έχουν υποστηριχθεί σχετικά με τη νομιμοποίησή της. Εξετάζεται επίσης η συναίνεση του ενημερωμένου ασθενούς ως απαραίτητη προϋπόθεση για τη διενέργεια οποιασδήποτε ιατρικής πράξης και αναλύονται οι εξαιρέσεις στις οποίες ο ιατρός, δεν χρειάζεται να λάβει τη συναίνεση του ασθενούς. Απαριθμούνται, ακόμη, οι νόμιμες βάσεις από τις οποίες απορρέει η ιατρική ευθύνη για αυθαίρετη ιατρική πράξη, ευθύνη που μπορεί να είναι αστική, ποινική, ή πειθαρχική (συρροή νόμιμων βάσεων αξίωσης). Τέλος, άξια αναφοράς είναι η προβληματική πάνω σε καίρια ζητήματα, που έχουν διχάσει την επιστημονική κοινότητα, δεδομένου ότι η εφαρμογή τους χωρίς ένα πλαίσιο συναίνεσης του ατόμου, οδηγεί σε βάναυση προσβολή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας του ατόμου, όπως είναι η ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, η τεχνητή διακοπή της κύησης (άμβλωση), η μεταμόσχευση ιστών και οργάνων, η ιατρική έρευνα κ.α., καθώς επίσης και η ανάλυση τραγικών ηθικών διλημμάτων για τους επιστήμονες υγείας, όπως το πολύ επίκαιρο, δυστυχώς, δίλημμα της «διαλογής ασθενών» (Triage). Σε μια περίοδο που οι αλλαγές στην επιστήμη και την τεχνολογία καλπάζουν, είναι πιο επίκαιρο από ποτέ το ιπποκρατικό πρότυπο του ανθρωπιστή ιατρού, ο οποίος επιτελεί το λειτούργημά του με απόλυτο σεβασμό προς το συνάνθρωπό του, βασιζόμενος στην ιπποκράτεια επιταγή «…ωφελέειν ή μη βλάπτειν».