Η ευρωπαϊκή πράξη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και η ελευθερία του τύπου στην ψηφιακή εποχή

Abstract

Η ελευθερία και η ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης αποτελούν θεμελιώδη πυλώνα της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου τόσο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και παγκοσμίως ενώ παράλληλα συνιστούν απαραίτητη προϋπόθεση για την προάσπιση του δικαιώματος της ελευθερίας έκφρασης και πληροφόρησης. Η παρούσα μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία εξετάζει την Ευρωπαϊκή Πράξη για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης – Κανονισμό (ΕΕ) 2024/1083, ως τη νομοθετική απάντηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις αυξανόμενες προκλήσεις και πιέσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα οι υπηρεσίες μέσων ενημέρωσης, εστιάζοντας στην κατάσταση της ελευθερίας του Τύπου στο σύγχρονο ψηφιακό περιβάλλον. Αρχικά, αναλύεται η νομική προστασία της ελευθερίας της έκφρασης και του Τύπου σε ενωσιακό, διεθνές και εθνικό επίπεδο, δίνοντας έμφαση στις νέες μορφές έκφρασης και ενημέρωσης στο ψηφιακό περιβάλλον και τα σύνθετα νομικά ζητήματα που ανακύπτουν. Περαιτέρω, περιγράφονται οι σύγχρονες προκλήσεις της ελευθεροτυπίας κυρίως σε επίπεδο ΕΕ, με ιδιαίτερη προσοχή στις απειλές κατά της ασφάλειας και της ελευθερίας των δημοσιογράφων και των μέσων ενημέρωσης: από τις φυσικές απειλές, επιθέσεις και τις καταχρηστικές αγωγές έως τις νέες ψηφιακές μορφές καταστολής, όπως οι πρακτικές παρακολούθησης, ο έλεγχος περιεχομένου και η λογοκρισία από επιγραμμικές πλατφόρμες, η παραπληροφόρηση και ο ρόλος της τεχνητής νοημοσύνης στην παραγωγή και διάδοση ειδήσεων. Στη συνέχεια παρουσιάζεται το διακύβευμα και οι ρυθμιστικοί στόχοι, καθώς και οι βασικές ρυθμίσεις της Ευρωπαϊκής Πράξης για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης και επιχειρείται η αξιολόγηση του νομοθετήματος. Τέλος, η εργασία επιχειρεί να εκτιμήσει συνολικά τον αντίκτυπο της Ευρωπαϊκής Πράξης για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης στην κατοχύρωση και προάσπιση της ελευθερίας του Τύπου, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η Πράξη αποτελεί ιστορικό βήμα προς την ενίσχυση της διαφάνειας και της ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης, αν και η αποτελεσματικότητά της θα εξαρτηθεί από την πρακτική εφαρμογή της σε κάθε κράτος-μέλος. Η αποτίμηση αυτή εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της ενωσιακής πολιτικής για την ενίσχυση της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, καθώς και της διαμόρφωσης ενός ασφαλούς και πλουραλιστικού ψηφιακού περιβάλλοντος ενημέρωσης εντός της Ένωσης.