Φτώχεια και ενέργεια : ένας φαύλος κύκλος

Abstract

«Justainergize»: Μια Νέα Οικο-Κοινωνική Συμφωνία για την Περιβαλλοντική Βιωσιμότητα, την Κλιματική και Ενεργειακή Δικαιοσύνη. Η σύγχρονη παγκόσμια κρίση βιωσιμότητας δεν αποτελεί αποκλειστικά ένα τεχνικό ή περιβαλλοντικό ζήτημα, αλλά μια βαθιά ηθική και κοινωνική πρόκληση. Η περιβαλλοντική υποβάθμιση, η κλιματική αλλαγή και οι ενεργειακές ανισότητες δεν κατανέμονται ισότιμα μεταξύ των κοινωνικών ομάδων, καθώς οι πλέον ευάλωτες κοινότητες πλήττονται δυσανάλογα από τις επιπτώσεις τους. Η έννοια της βιωσιμότητας συχνά περιορίζεται σε τεχνοκρατικές προσεγγίσεις που εστιάζουν στη μείωση των εκπομπών άνθρακα και στη μετάβαση προς ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ωστόσο, χωρίς την ενσωμάτωση της κοινωνικής δικαιοσύνης, η μετάβαση αυτή ενδέχεται να αναπαράγει ή ακόμη και να επιδεινώσει τις υπάρχουσες ανισότητες. Η διασφάλιση δίκαιης πρόσβασης σε καθαρή ενέργεια, η αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών ανισοτήτων και η αναγνώριση του ιστορικού περιβαλλοντικού χρέους αποτελούν αναγκαίες συνιστώσες μιας ολιστικής προσέγγισης προς τη βιωσιμότητα. Στο πλαίσιο αυτό, προτείνεται μια νέα Οικο-Κοινωνική Συμφωνία (Eco-Social Contract), η οποία επανακαθορίζει τη σχέση μεταξύ κοινωνίας, οικονομίας και περιβάλλοντος, ενσωματώνοντας αρχές περιβαλλοντικής, κλιματικής και ενεργειακής δικαιοσύνης. Ο όρος «Justainergize» συμβολίζει την ανάγκη τοποθέτησης εννοιών όπως η δικαιοσύνη και η δημοκρατία (με την έννοια της συμμετοχής και συνδιαμόρφωσης) στον πυρήνα των πολιτικών βιωσιμότητας, διαμορφώνοντας ένα νέο, δίκαιο και ανθεκτικό μοντέλο ανάπτυξης. Η παρούσα εργασία εξετάζει την κοινωνική διάσταση της βιωσιμότητας και τη σημασία της για τη χάραξη πολιτικών, τον ρόλο της ενεργειακής και κλιματικής δικαιοσύνης στη διαμόρφωση μιας βιώσιμης οικονομίας, τους θεσμικούς και πολιτικούς μηχανισμούς που απαιτούνται για τη μετάβαση σε ένα δικαιότερο και περιβαλλοντικά βιώσιμο μέλλον. Μεγάλο τμήμα της αποτελεί η ενεργειακή Φτώχεια, μιας και η ενεργειακή φτώχεια αποτελεί ένα αυξανόμενο και ιδιαίτερα ανησυχητικό κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο επηρεάζει έναν συνεχώς αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Ο όρος περιγράφει την κατάσταση κατά την οποία τα νοικοκυριά αδυνατούν να καλύψουν τις θεμελιώδεις ενεργειακές τους ανάγκες, όπως είναι η θέρμανση, η ψύξη, ο φωτισμός, καθώς και η χρήση βασικών ηλεκτρικών συσκευών, εξαιτίας των οικονομικών περιορισμών που αντιμετωπίζουν. Οι επιπτώσεις της ενεργειακής φτώχειας είναι πολλαπλές και εκτείνονται σε διάφορους τομείς της ζωής. Συγκεκριμένα, επηρεάζουν αρνητικά τη σωματική και ψυχική υγεία των ατόμων, υποβαθμίζουν την ποιότητα ζωής τους, αποδυναμώνουν την κοινωνική συνοχή και επιβαρύνουν την προσπάθεια για περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Σε συνθήκες παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και έντονων προκλήσεων που απορρέουν από την κλιματική αλλαγή, το φαινόμενο της ενεργειακής φτώχειας καθίσταται ακόμα πιο κρίσιμο. Η αύξηση του κόστους της ενέργειας επιβαρύνει δυσανάλογα τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, οι οποίες καλούνται να διαχειριστούν όλο και πιο σοβαρές προκλήσεις στην καθημερινότητά τους. Η αντιμετώπιση των παραπάνω ζητημάτων απαιτούν συντονισμένες, ολιστικές πολιτικές και συλλογικές δράσεις τόσο σε διεθνές, εθνικό όσο και τοπικό επίπεδο. Είναι αναγκαίο να διαμορφωθούν στρατηγικές που θα στοχεύουν στη μείωση των ενεργειακών δαπανών, στην προώθηση της ενεργειακής απόδοσης και στη διασφάλιση της πρόσβασης σε προσιτή και καθαρή ενέργεια για όλους, συμβάλλοντας έτσι τόσο στη βελτίωση της κοινωνικής ευημερίας όσο και στην επίτευξη των στόχων για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η Αειφορία δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσω αποσπασματικών πολιτικών ή τεχνολογικών και επιστημονικών λύσεων. Απαιτεί δομική μεταρρύθμιση και την ενσωμάτωση της δικαιοσύνης ως θεμελιώδους αρχής στη διαχείριση των περιβαλλοντικών και ενεργειακών πόρων.