Οι σύγχρονες εξελίξεις των νηολογίων στον τομέα της νηολόγησης των πλοίων και οι προοπτικές δημιουργίας ενός κοινού νηολογίου για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Abstract

Το πρόβλημα, το οποίο είναι αντικείμενο εξέτασης της παρούσας Διδακτορικής Διατριβής, αφορά το θεσμό του Νηολογίου και πιο συγκεκριμένα τις σύγχρονες και διαφαινόμενες μελλοντικές τάσεις όσον αφορά τα Νηολόγια, ειδικότερα όσον αφορά την μετακίνηση πλοίων από τις παραδοσιακές ναυτιλιακές χώρες προς διαφορετικού τύπου Νηολόγια. Υπό αυτό το πρίσμα, δίδεται έμφαση στην κατανομή της παγκόσμιας χωρητικότητας μεταξύ των διαφόρων κατηγοριών Νηολογίων και εντοπίζεται το πρόβλημα της διαχρονικής μετακίνησης πλοίων από τις παραδοσιακές ναυτιλιακές χώρες, μεταξύ των οποίων και χώρες της Ε.Ε., προς άλλες κατηγορίες Νηολογίων. Ταυτοχρόνως, εντοπίζονται τα προβλήματα τα οποία προκύπτουν από την πλημμελή επιμέλεια η οποία επιδεικνύεται κατά τη δραστηριοποίηση ιδιαίτερα συγκεκριμένων κατηγοριών Νηολογίων σε μία σειρά από τομείς. Πιο συγκεκριμένα, αναλύεται οι επιπτώσεις που προκύπτουν από τη δραστηριοποίηση των Νηολογίων τόσο στην παγκόσμια ναυτιλία όσο και σε ένα ευρύ φάσμα από ζητήματα που αφορούν την γενικότερη οικονομική δραστηριότητα, την κοινωνία, την ασφάλεια της ανθρώπινης ζωής και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Το κενό της γνώσης, το οποίο επιχειρείται να καλυφθεί από την εκπόνηση της παρούσας Διδακτορικής Διατριβής, αφορά αφ’ενός θεσμικά ζητήματα και αφ’ετέρου θέματα που άπτονται της επιχειρησιακής δράσης των Νηολογίων. Στο θεσμικό τομέα, αφού προηγουμένως πραγματοποιείται συγκριτική ανάλυση μεταξύ των διαφόρων προσεγγίσεων όσον αφορά την κατηγοριοποίηση των Νηολογίων, προτείνεται συγκριμένη μέθοδος κωδικοποίησης του πλήθους των Νηολογίων παγκοσμίως σε Κλειστά/Εθνικα, Ανοικτά και Δεύτερα (Υπερπόντια και Διεθνή), με τη χρήση ευρέως αποδεκτών κριτηρίων από τη Νομική και Διεθνή Πολιτική Κοινότητα. Παράλληλα, σε επιχειρησιακό επίπεδο εξετάζεται η δυνατότητα εφαρμογής στο χώρο της ναυτιλίας και ειδικότερα στον κλάδο των Νηολογίων τεχνικών λύσεων και πρακτικών εφαρμογών που έχουν προηγουμένως δοκιμαστεί με επιτυχία σε άλλους κλάδους της οικονομίας. Η πρωτοτυπία της παρούσας Διδακτορικής Διατριβής εδράζεται στην καινοτόμο σύγκριση μεταξύ των εννοιών του Νηολογίου-Σημαίας-Εθνικότητας. Επιχειρείται ανάλυση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους και καταδεικνύονται οι διαφορές τους ιδιαίτερα μέσω του εντοπισμού συγκεκριμένων περιπτώσεων Κρατών, όπου εμφανίζεται αυτή η διαφοροποίηση. Επιπροσθέτως, πραγματοποιείται ολοκληρωμένη συσχέτιση μεταξύ επιλεγμένων Νηολογίων ιδιαίτερου ενδιαφέροντος και συγκεκριμένων κριτηρίων διάκρισής τους, όπως είναι το είδος του μεταφερόμενου φορτίου, η Εθνικότητα του πραγματικού πλοιοκτήτη, το ποσοστό συμμετοχής των εγχώριων πλοιοκτητών στο Νηολόγιο και οι ιδιαίτερες σχέσεις μεταξύ των Κρατών που συμμετέχουν στο εμπόριο διαμέσου της ναυτιλίας. Στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν προσεγγίσεις, οι οποίες λαμβάνουν υπ’όψη μεμονωμένα ορισμένα από τα προαναφερθέντα κριτήρια, χωρίς να προβαίνουν, ωστόσο, στη συγκεντρωτική εφαρμογή, η οποία επιχειρείται στην παρούσα Διδακτορική Διατριβή. Η συμβολή της παρούσας έρευνας εντοπίζεται στη διεξοδική ανάλυση των εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών που εφαρμόστηκαν στο χώρο της ναυτιλιακής πολιτικής και των επιπτώσεων που αυτές τελικά είχαν στην οικονομία και την κοινωνία των εμπλεκόμενων κρατικών οντοτήτων. Εξετάζονται οι διαφορετικές προσεγγίσεις, οι οποίες υιοθετήθηκαν από τα Κράτη-Μέλη καθώς και από τρίτες χώρες, για την τόνωση των εγχώριων Νηολογίων και την αναστροφή της εκροής πλοίων προς τα Ανοικτά Νηολόγια. Συχνά οι εφαρμοζόμενες πολιτικές δεν είχαν τα επιθυμητά αποτελέσματα και πάντως προκύπτουν χρήσιμα συμπεράσματα σχετικά με την πιθανότητα επαναχρησιμοποιήσής τους από άλλα Κράτη και υπερ-εθνικούς οργανισμούς όπως η Ε.Ε., αφού βεβαίως ειδωθούν υπό το πρίσμα των εκάστοτε υπερεθνικών, εθνικών και περιφερειακών ιδιαιτεροτήτων. Παράλληλα, η συμβολή της παρούσας Διδακτορικής Διατριβής εκτείνεται και στο πεδίο μελέτης των Δεύτερων Νηολογίων, τόσο των Υπεράκτιων όσο και των Διεθνών. Η ευρεία χρήση τους από σημαντικό αριθμό Κρατών-Μελών καταδεικνύει την ανάγκη επαρκούς κατανόησης της λειτουργίας τους και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους. Για αυτό το λόγο πραγματοποιείται κωδικοποίηση και συγκριτική ανάλυση των ιδιαιτεροτήτων σε τομείς που εκτείνονται από το φορολογικό καθεστώς και τη δικαιοδοσίας έως τη στελέχωση των πλοίων και τη γεωγραφική περιοχή δραστηριοποίησης. Το μεθοδολογικό πλαίσιο το οποίο ακολουθήθηκε εστίασε στη συνομιλία με τη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα μέσα από τη μελέτη δημοσιευμένων άρθρων με έμφαση στην τελευταία πενταετία. Παράλληλα, καταγράφηκε και αξιοποιήθηκε η σχετική εκδοθείσα βιβλογραφία στο χώρο της ναυτιλίας και σε παρεμφερείς κλάδους, όπως είναι οι Ναυτασφαλίσεις, η Ναυπηγική, το Ναυτικό Δίκαιο, το Δίκαιο Θαλάσσης, το Θαλάσσιο Περιβάλλον, η Διοίκηση Ναυτιλιακών Επιχειρήσεων και η Ναυτιλιακή Χρηματοδότηση. Ταυτόχρονα με τη μελέτη των Αποφάσεων, Κανονισμών, Μνημονίων, Οδηγιών, Βίβλων και Ανακοινώσεων σε επίπεδο ευρωπαϊκών θεσμών, πραγματοποιήθηκε ανάλυση των εθνικών και περιφερειακών νομολογιών επιλεγμένων Κρατών σε θέματα που αφορούν τα Νηολόγια και γενικότερα την ακολουθούμενη ναυτιλιακή πολιτική. Τα ανωτέρω εργαλεία αξιολογούνται θεσμικά υπό το πρίσμα της επιστήμης της Ναυτιλιακής Πολιτική απότοκος της οποίας είναι η δημιουργία των Νηολογίων από μέρους των εμπλεκόμενων Κρατών. Αντικειμενικός σκοπός της παρούσας Διδακτορικής Διατριβής είναι η επιστημονική προσέγγιση των σύγχρονων εξελίξεων στον τομέα των Νηολογίων με ιδιαίτερη έμφαση στον ευρωπαϊκό χώρο συμπεριλαμβανομένων των προσπαθειών για σύσταση ενός κοινού ευρωπαϊκού Νηολογίου γνωστού ως EUROS. Η σκοπιμότητα της ανάγκης για μελέτη του θεσμού του Νηολογίου εδράζεται στο γεγονός της πολυδιάστατης σημασίας που αυτό κατέχει σε μία σειρά από εμπλεκόμενους φορείς της ναυτιλίας όπως είναι τα Κράτη Σημαίας, τα Παράκτια Κράτη, οι ναυτιλιακές εταιρείες καθώς και οι σχετιζόμενοι διεθνείς οργανισμοί όπως ο I.M.O. κτλ. Η ύπαρξη συχνά αντικρουόμενων και αμοιβαία ανταγωνιζόμενων επιδιώξεων από την πλευρά των ανωτέρω φορέων συνθέτει ένα δυναμικό πλαίσιο λειτουργίας της ναυτιλίας, σημαντικό ρόλο στην οποία διαδραματίζει ο θεσμός του Νηολογίου. Καθοριστικής σημασίας για την κατανόηση των συνθηκών υπό τις οποίες λειτουργούν τα σύγχρονα Νηολόγια, είναι ο σαφής προσδιορισμός των εννοιών που σχετίζονται με το θεσμό των Νηολογίων και της έννοιας της Εθνικότητας του πλοίου, προκειμένου να είναι αντιπροσωπευτική η απεικόνιση των επικρατουσών τάσεων στον κλάδο. Είναι σημαντική η κατηγοριοποίηση των διαφορετικών ειδών Νηολογίων και η ανάλυση της αλληλεπίδρασης μεταξύ τους, πάντοτε υπό το πρίσμα του ευμετάβλητου και δυναμικού χαρακτήρα που διέπει τις θεσμικές, οικονομικές, εμπορικές και κοινωνικές σχέσεις στον κλάδο της ναυτιλίας. Τα μέσα με τα οποία μπορούν να επέμβουν εθνικές και υπερεθνικές Αρχές στη λειτουργία της ναυτιλίας συνιστούν πεδίο ενδιαφέροντος του θεσμού του Νηολογίου. Παράλληλα, το διεθνές θεσμικό πλαίσιο, όπως αυτό έχει πλέον διαμορφωθεί ύστερα από μία σειρά από διεθνείς Συνθήκες, Διασκέψεις και αποφάσεις Δικαστηρίων είναι σημαντικό να παρουσιαστεί. Με αυτόν τον τρόπο θα καταστεί εφικτή η αξιολόγηση της επίδρασης που έχουν ασκήσει οι θεσμικοί παράγοντες στην εξέλιξη και το καθεστώς κάτω από το οποίο λειτουργούν τα σύγχρονα Νηολόγια. Στο πλαίσιο αυτής της ανάλυσης τίθεται και το ζήτημα του Γνήσιου Δεσμού, όπως αυτός έχει αποκρυσταλλωθεί καθώς και η τάση που εντοπίζεται στα νέα και επικρατέστερα Νηολόγια παγκοσμίως. Επιπροσθέτως, γίνεται ανάλυση των διαδικασιών που διέπουν τη φάση της νηολόγησης ενός πλοίου, παρέχοντας ταυτοχρόνως σύγκριση μεταξύ των διαφορετικών Νηολογίων. Ο τομέας αυτός κατέχει κεντρική θέση κατά τη διαδικασία της επιλογής του κατάλληλου Νηολογίου για ένα πλοίο και συνιστά πεδίο ανταγωνισμού μεταξύ των υποψηφίων Νηολογίων. Οι σύγχρονες τάσεις που έχουν εμφανιστεί έχουν εντείνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των βασικότερων Νηολογίων παγκοσμίως και δημιουργούν πεδίο ανάπτυξης για τα ανερχόμενα Νηολόγια. Ταυτοχρόνως, τα παραδοσιακά Νηολόγια τίθενται ενώπιον νέων προκλήσεων απέναντι στις οποίες καλούνται να ανταποκριθούν. Οι ειδικότερες συνθήκες που αφορούν την Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελούν αντικείμενο ιδιαίτερης μελέτης. Εκτός από τις ήδη εφαρμοσθείσες πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο χώρο της ναυτιλίας, εξετάζονται και οι διαφαινόμενες τάσεις για το μέλλον της ναυτιλίας και το μερίδιο που αναλογεί στον κλάδο των Νηολογίων. Παράλληλα, τα κράτη-μέλη που απαρτίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθετώντας συχνά αποκλίνουσες θέσεις σε θέματα ναυτιλιακής πολιτικής, θέτουν συχνά προκλήσεις στη γενική κατεύθυνση της εναρμόνισης της ρύθμισης της ναυτιλίας σε ενωσιακό επίπεδο. Υπό αυτό το πρίσμα το ευρωπαϊκό εγχείρημα του κοινού ευρωπαϊκού Νηολογίου EUROS αναλύεται σε βάθος και παρουσιάζονται οι ιδιαίτερες πτυχές και προϋποθέσεις λειτουργίας του, λαμβανομένων πάντοτε υπ’όψη των σύγχρονων εξελίξεων στον ευρύτερο χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στον κλάδο των Νηολογίων και του κλάδου της ναυτιλίας σε διεθνές επίπεδο.