Designing effective policy instruments for energy efficiency: an analysis in the frame of policy planning & evaluation

Abstract

Στη παρούσα Διδακτορική Διατριβή αναπτύσσονται βελτιωμένες μεθοδολογίες αξιολόγησης εργαλείων πολιτικής για την ενεργειακή εξοικονόμηση. Η διατριβή συμβάλλει στη βελτίωση των υπάρχοντων διαδικασιών σχεδιασμού και αξιολόγησης εργαλείων πολιτικής για την ενεργειακή απόδοση, επεκτείνοντας σημαντικά τη σύγχρονη βιβλιογραφία. Η βελτίωση αυτή κρίνεται αναγκαία ενόψει των συνεχώς αυξανόμενων απαιτήσεων για εξοικονόμηση ενέργειας σε εθνικό και διεθνές επίπεδο καθώς και των αυστηρότερων προϋποθέσεων επι-προσθετικότητας των πολιτικών ενεργειακής απόδοσης. Συνεπώς οι υφιστάμενες διαδικασίες σχεδιασμού εργαλείων πολιτικής για την εξοικονόμηση ενέργειας είναι αναγκαίο να βελτιωθούν ώστε να αξιολογούν τα εργαλεία πολιτικής σε διαφορετικά στάδια στον κύκλο εφαρμογής τους και να εξετάζουν πτυχές και κανόνες μέτρησης που είχαν παραμεληθεί στο παρελθόν. Η διατριβή συμβάλει στην κάλυψη του επιστημονικού «κενού» που εντοπίστηκε για την καλύτερη ενσωμάτωση αυστηρότερων προϋποθέσεων επι-προσθετικότητας των εργαλείων πολιτικής (i.e. additionality) καθώς και των κοινωνικών πτυχών που χαρακτηρίζουν τις επενδύσεις για ενεργειακή εξοικονόμηση. Μέσω μιας εμπεριστατωμένης ανάλυσης όλων των παραμέτρων του προβλήματος και της ανάπτυξης μιας βάσης τεκμηρίωσης, αναπτύχθηκαν πιο ρεαλιστικές και διαφανείς μεθοδολογίες αξιολόγησης. Αυτές βελτιώνουν τις υπάρχουσες πρακτικές αξιολόγησης και αποσκοπούν στην υποστήριξη της διαδικασίας λήψης αποφάσεων των εθνικών φορέων χάραξης πολιτικής για αποτελεσματικότερα εργαλεία πολιτικής για την ενεργειακή απόδοση. Συγκεκριμένα, η διατριβή προτείνει την ανάπτυξη των κάτωθι μεθοδολογιών: (i) Ποιοτική αξιολόγηση του σταδίου εφαρμογής των εργαλείων πολιτικής: υποστηρίζει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στη διαδικασία εντοπισμού και κατάταξης εργαλείων πολιτικής για την εξοικονόμηση ενέργειας. Η αξιολόγηση και κατάταξη πραγματοποιείται σύμφωνα με ενδιάμεσες επιδόσεις για τη δυνατότητα εφαρμογής των εργαλείων. Η προτεινόμενη προσέγγιση παρέχει προτάσεις ανασχεδιασμού, σύμφωνα με τα εμπόδια που εντοπίστηκαν κατά το στάδιο της εφαρμογής των εργαλείων. (ii) Εμπειρικό μοντέλο προσδιορισμού της επίδρασης των εργαλείων οικονομικής επιδότησης: ποσοτικοποιεί την επιπρόσθετη επίδραση που μπορεί να αποδοθεί στο επιλεγμένο εργαλείο πολιτικής, αναφορικά με την υιοθέτηση τεχνολογιών ενεργειακής εξοικονόμησης. Η επιλογή του εργαλείου μπορεί να προκύψει από την προηγούμενη αξιολόγηση. Η μοντελοποίηση που προτείνεται λαμβάνει υπόψη την ετερογένεια των οικιακών καταναλωτών καθώς και άλλους εξωγενείς παράγοντες που επηρεάζουν την υιοθέτηση τεχνολογιών εξοικονόμησης και κατ ́επέκταση την επίδραση του εργαλείου πολιτικής. (iii) Eκ των προτέρων αξιολόγηση των μελλοντικών δυνατοτήτων των οικονομικών επιδοτήσεων για εξοικονόμηση ενέργειας: επικεντρώνεται στο σχεδιασμό ενός χαρτοφυλακίου τεχνολογιών ενεργειακής εξοικονόμησης για την υλοποίηση εναλλακτικών πολιτικών επιδότησης. Για τον σκοπό αυτό αναπτύσσεται ένα καινοτόμο οικονομοτεχνικό πλαίσιο «από κάτω προς τα πάνω» (i.e. bottom-up) που στόχο έχει την μοντελοποίηση των εναλλακτικών πολιτικών. Μέσω του συγκεκριμένου πλαισίου εκτιμώνται οι μακροπρόθεσμες δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας για τις επιμέρους τεχνολογίες, υπό διαφορετικά σενάρια επιδότησης, καθώς και από διαφορετικές οπτικές, σε σχέση με τους στόχους που έχουν τεθεί καθώς και τον προϋπολογισμό που απαιτείται. Στο σύνολο τους, τα προαναφερθέντα ερευνητικά κεφάλαια αποτελούν ανεξάρτητα αλλά διαδοχικά βήματα ενός ολοκληρωμένου μεθοδολογικού πλαισίου αξιολόγησης, το οποίο: αξιολογεί τα εργαλεία πολιτικής σε διαφορετικά στάδια του κύκλου ζωής τους (δηλαδή κατά τη διάρκεια, εκ των υστέρων και εκ των προτέρων) και ενσωματώνει κοινωνικούς και συμπεριφορικούς φραγμούς κατά την εκτίμηση του μελλοντικού δυναμικού τους για εξοικονόμηση ενέργειας. Επιπλέον, η παρούσα διατριβή συμβάλλει στην ανάπτυξη και αξιοποίηση καινοτόμων μεθόδων και τεχνικών για την υποστήριξη του σχεδιασμού αποτελεσματικότερων πολιτικών ενεργειακής εξοικονόμησης όπως: η πολυκριτηριακή ανάλυση, η ανάλυση ευαισθησίας (μέσω cluster analysis), η οικονομετρική μοντελοποίηση βάσει έρευνας (i.e. survey-based), καθώς και η αξιολόγηση «από κάτω προς τα πάνω» για τον προσδιορισμό των μακροπρόθεσμων δυνατοτήτων ενεργειακής εξοικονόμησης. Η διαθεσιμότητα πραγματικών και εθνικά αντιπροσωπευτικών δεδομένων που συλλέχθηκαν στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών έργων “APRAISE-Assessment of Policy Interrelationships and Impacts on Sustainability in Europe” και “ENSPOL - Energy Saving Policies and Energy Efficiency Obligation Schemes”, διαμόρφωσαν το σχεδιασμό του μεθοδολογικού πλαισίου αξιολόγησης και αποτελούν σημαντικό στοιχείο της προτεινόμενης προσέγγισης καθώς και των αποτελεσμάτων της. Τέλος η εφαρμογή του προτεινόμενου μεθοδολογικού πλαισίου στο μίγμα των εργαλείων εθνικής πολιτικής καθώς και των τεχνολογιών εξοικονόμησης στον Ελληνικό κτιριακό και οικιακό τομέα, επέτρεψε την αξιολόγηση της πληρότητας και της αξιοπιστίας των αποτελεσμάτων. Αυτό επιτεύχθηκε μέσω της ανάπτυξης του μεθοδολογικού πλαισίου σε στενή συνεργασία με τους εθνικούς φορείς χάραξης πολιτικής και τους βασικούς ενδιαφερόμενους στην αγορά.