Κριτική διερεύνηση διαδικασιών ελέγχου προσαύξησης περιουσίας φυσικών προσώπων

Abstract

Η παρούσα εργασία διερευνά τις θεσμοθετημένες ελεγκτικές διαδικασίες του φορολογικού ελέγχου φυσικών προσώπων, όπως αυτές συναντώνται κατά τα προβλεπόμενα στάδια από την έναρξη του ελέγχου έως την περαίωση των υποθέσεων και την ολοκλήρωση των μετ’ έλεγχο σταδίων. Ευδιάκριτα και αναλυτικά παρατίθενται οι πολύ πρόσφατες θεσμοθετήσεις διαδικασιών που μετέβαλλαν το εύρος των ελέγχων και τις αυστηρές κυρώσεις των προγενέστερων διατάξεων σε νέα ηπιότερα πρόστιμα ή σε εναλλακτικές μεθόδους είσπραξης των φόρων. Η βιβλιογραφία που μελετήθηκε ελληνική και ξενόγλωσση επικουρεί την ερμηνευτική προσέγγιση των διατάξεων του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας Ν. 4174/2013 και του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος Ν. 4172/2013. Οι τελευταίες αποτελούν το πρώτο σημαντικό μεταρρυθμιστικό βήμα για τη θέσπιση ενιαίου συστήματος κανόνων κατά τη διαδικασία των ελέγχων της τελευταίας τριετίας. Επιχειρείται η αποσαφήνιση των σταδίων ελέγχου και η σύνδεσή τους με διατάξεις νόμων ή πολυγραφημένων αποφάσεων (ΠΟΛ), ενώ ταυτόχρονα αποκωδικοποιούνται κατά το δυνατόν ασαφείς και δυσνόητες έννοιες αυτών. Σκοπός της διερεύνησης είναι η εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τη δυνατότητα επίτευξης στρατηγικών στόχων της φορολογικής αρχής που συνδέονται με την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και την ενίσχυση της φορολογικής συνείδησης των πολιτών. Τέλος με γνώμονα την επιτυχή εκκίνηση της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων και αφομοιώνοντας και αξιοποιώντας τη γνώση του πολύ πρόσφατου παρελθόντος, καταγράφονται προτάσεις και νέοι στόχοι που δύναται να τεθούν προς την κατεύθυνση της περαιτέρω ανασυγκρότησης του φορολογικού συστήματος. Η παράθεση των νομοθετημάτων ιεραρχικά ακολουθεί τα βήματα του φορολογικού ελέγχου φυσικών προσώπων. Κατόπιν οριοθέτησης του εκάστοτε σταδίου καταγράφονται οι ελεγκτικές ενέργειες που απαιτούνται, εν συνεχεία αντιστοιχίζονται με συγκεκριμένες διατάξεις νόμων και πολυγραφημένων αποφάσεων, των οποίων τεκμηριώνεται η χρήση και ερμηνεύεται κατά το δυνατόν η βούληση του νομοθέτη. Οι διαδικασίες ελέγχου παρ' όλη τη σύνθετη και συγκεχυμένη θεσμοθέτησή τους, συστηματοποιούνται και διατίθενται προς μελέτη με έναν αιτιολογημένο στρατηγικό σχεδιασμό παρουσίασης. Επιχειρείται η σύνδεση-σύγκριση του πρόσφατου παρελθόντος με την παρούσα δομή του ελεγκτικού μηχανισμού που πλέον εξοπλίζεται με νέα θεσμοθετημένα ελεγκτικά εργαλεία και σχεδιάζεται για να δρα προληπτικά και κατασταλτικά - με διαφανείς και αιτιολογημένες ενέργειες κατά της φοροδιαφυγής. Εμπράκτως τεκμηριώνεται η διαδρομή του ελέγχου μέσω των ειδικών θεμάτων που επιλέχθηκε να μελετηθούν. Αφετηρία αποτελεί το στάδιο εντοπισμού του φορολογικού ενδιαφέροντος, ακολουθεί η αναζήτηση των σχετικών αποδείξεων, η αξιολόγηση των συλλεχθέντων πληροφοριών, η εξαγωγή συμπερασμάτων και η τεκμηρίωση της θέσης και της κρίσης του ελεγκτή προκειμένου να προσδιοριστεί εκ νέου το φορολογικό αποτέλεσμα ή να κριθεί ότι δεν υφίσταται διαφορά στη δηλωθείσα φορολογητέα ύλη. Στην τελευταία ενότητα των συμπερασμάτων αξιολογείται η αναλυθείσα διαδικασία φορολογικών ελέγχων φυσικών προσώπων προκειμένου να καταγραφούν απολογιστικά συμπεράσματα περί της αποτελεσματικότητας αυτής στην είσπραξη Δημοσίων Εσόδων και στην ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης των πολιτών. Τέλος καταγράφονται προτάσεις περαιτέρω βελτίωσης του φορολογικού μηχανισμού μέσω αφομοίωσης και αξιοποίησης των πραγματοποιθεισών μεταρρυθμίσεων. H φορολογική αρχή οφείλει να θέσει νέους στόχους προς περαιτέρω βελτίωση των αποτελεσμάτων του φορολογικού ελέγχου με σκοπό τον έγκαιρο και έγκυρο εντοπισμό της αποκρυβείσας φορολογητέας ύλης αλλά και την επαύξηση και επιβράβευση της φορολογικής εντιμότητας των ελεγχόμενων.