Η προστασία επιβάτη αεροπορικών μεταφορών ως καταναλωτή

Abstract

Το 1903 η ανθρωπότητα πέτυχε χάρη στους αδερφούς Wright να κατακτήσει τους ουρανούς, με την πραγματοποίηση της πρώτης επίσημης πτήσεως. Το αεροπλάνο, στον τρίτο αιώνα ζωής του, έχει αποκτήσει πρωταγωνιστικό ρόλο στον τομέα των μεταφορών. Σήμερα αποτελεί ένα ταχύτατο και άνετο, συγχρόνως, μέσο μεταφοράς, που έχει ‘’μειώσει‘’ τις αποστάσεις μεταξύ των ανά τον κόσμο προορισμών και έχει εξελιχθεί σε ένα από τα πλέον ελκυστικά πεδία επιχειρηματικότητας. Και πράγματι είναι γεγονός, ότι ο τομέας των αερομεταφορών, έχει αναπτυχθεί σε έναν από τους μεγαλύτερους επιχειρηματικούς πυλώνες όχι μόνο των μεταφορών, αλλά και της τουριστικής βιομηχανίας. Οι αερομεταφορές, από τη στιγμή που αποτελούν πτυχή του εμπορικού και επιχειρηματικού κόσμου και βασικό πόλο της οικονομικής ζωής, διέπονται από όλους τους κανόνες και τις δυνάμεις της αγοράς. Αποτελούν μια πανίσχυρη αγορά, στην οποία συναντώνται οι παραδοσιακές δυνάμεις αυτής (προσφορά- ζήτηση) και οι πρωταγωνιστές της παίζουν βασικό ρόλο. Η παροχή αερομεταφορικών υπηρεσιών, φέρνει στο επίκεντρο δύο βασικά πρόσωπα, τον επιχειρηματία - πάροχο αερομεταφορικών υπηρεσιών και τον επιβάτη - αποδέκτη των υπηρεσιών, ο οποίος εντάσσεται στο πεδίο των καταναλωτών, οι οποίοι ευρισκόμενοι σε δυσμενέστερη οικονομική και διαπραγματευτική θέση έναντι του ισχυρού επιχειρηματία- αερομεταφορέα, πρέπει να προστατευθούν επαρκώς και καταλλήλως. Τα δικαιώματα των επιβατών δε, σε μια χώρα με γιγάντια τουριστική βιομηχανία, όπως η Ελλάδα, με συνεχείς εισροές και εκροές τουριστών και ταξιδιωτών, αποκτούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η χώρα μας, έχει να επιδείξει σπουδαία πρόοδο στον τομέα των αερομεταφορών, ακολουθώντας πορεία εκσυγχρονισμού και συμμόρφωσης με την ευρωπαϊκή και παγκόσμια πραγματικότητα των αερομεταφορών. Ήδη εδώ και μια εικοσαετία διαθέτει ένα από τα πιο σύγχρονα αεροδρόμια στην Ευρώπη, ενώ ο εθνικός της αερομεταφορέας, κατέχει πολύ υψηλή θέση ως προς την ποιότητα των πτητικών της υπηρεσιών. Σκοπός της παρούσης εργασίας είναι μέσα από την αξιοποίηση των νομοθετημάτων, της θεωρίας και της νομολογίας, να παρουσιάσει το νομοθετικό πλαίσιο που προστατεύει τα δικαιώματα του επιβάτη αεροπορικών μεταφορών ως καταναλωτή. Η νομοθετική οχύρωσή τους, αποτελεί βασικό όπλο απέναντι στους κινδύνους και τις ιδιαιτερότητες που κρύβονται πίσω από τις συνεχείς τεχνολογικές, οικονομικές και κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις, αλλά και τον ιδιάζοντα χαρακτήρα των αεροπορικών μεταφορών. Οι καθυστερήσεις και ματαιώσεις πτήσεων, οι απώλειες αποσκευών, οι προδιαγραφές ασφαλείας των αερομεταφορέων, ζητήματα αποζημιώσεως από θάνατο ή τραυματισμό, η επιπλέον μέριμνα για τους ταξιδιώτες με ειδικές ανάγκες, και η καταχρηστική συμβατική συμπεριφορά των αερομεταφορέων, αποτελούν βασικές πτυχές που αναγάγουν τα καταναλωτικά συμφέροντα του επιβάτη σε μείζον θέμα. Στο Πρώτο Μέρος (Εισαγωγικό), γίνεται σύντομη ιστορική αναφορά στις νομοθετικές πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που επέφερε την απελευθέρωση των αεροπορικών μεταφορών στο εσωτερικό της Κοινότητας και κατά δεύτερον, αναλύονται οι λόγοι και τα κριτήρια με τα οποία ο επιβάτης αεροπορικών μεταφορών μπορεί να χαρακτηριστεί ως «καταναλωτής». Το Δεύτερο Μέρος είναι αφιερωμένο στην παρουσίαση του νομοθετικού πλαισίου του Κανονισμού 261/2004 για τα δικαιώματα επιβατών εξαιτίας άρνησης επιβίβασης, καθυστέρησης και ματαίωσης πτήσεων, ο οποίος αποτελεί ίσως το πιο σημαντικό ενωσιακό νομοθέτημα για την προστασία του επιβάτη αεροπορικών μεταφορών και απηχεί την επιδίωξη της Ένωσης για παροχή πτητικού έργου υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών. Γίνεται εκτενής ανάλυση των προστατευόμενων κατ’ ιδίαν περιπτώσεων και των αντίστοιχων δικαιωμάτων των επιβατών, καθώς και ορισμένων δικονομικών ζητημάτων. Στο Τρίτο Μέρος, γίνεται παρουσίαση του Κανονισμού 2111/2005 σχετικά με την υποχρέωση κατάρτισης κοινοτικού καταλόγου αερομεταφορέων με απαγόρευση λειτουργίας στην Κοινότητα και την ενημέρωση του επιβάτη για την ταυτότητα του πραγματικού αερομεταφορέα. Ο εν λόγω Κανονισμός απηχεί την επιδίωξη για εξασφάλιση μέγιστου επιπέδου ασφαλείας στα αεροπορικά ταξίδια. Το Τέταρτο Μέρος έχει ως θεματικό αντικείμενο τον Κανονισμό 1107/2006 για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και το πλέγμα υποχρεώσεων αερομεταφορέων και αερολιμένων ως προς την μεταχείριση των εν λόγω προσώπων. Στο Πέμπτο Μέρος, παρουσιάζεται το καθεστώς που ρυθμίζει την αστική ευθύνη του αερομεταφορέα σε περίπτωση θανάτου, τραυματισμού επιβατών, απώλειας / καταστροφής αποσκευών και καθυστέρησης επιβατών και αποσκευών, όπως αυτό διαμορφώνεται κατά το ενοποιημένο σύστημα της Συνθήκης του Μόντρεαλ και του Κανονισμού 2027/1997 (τροπ. με Καν. 889/2002) και εφαρμόζεται τόσο στις διεθνείς μεταφορές, όσο και στις ενδοκοινοτικές και εσωτερικές αερομεταφορές. Στο Έκτο και τελευταίο μέρος, αντικείμενο προβληματισμού αποτελεί η προστασία του επιβάτη υπό το πρίσμα του Ν. 2251/1994 για την προστασία του καταναλωτή και συγκεκριμένα υπό το πρίσμα των διατάξεων που ρυθμίζουν τον έλεγχο και την ερμηνεία των Γενικών Όρων Συναλλαγών και την εφαρμογή αυτών στην ειδικότερη περίπτωση των Γενικών Όρων Μεταφοράς. Τέλος παρατίθενται τα Συμπεράσματα της εργασίας και ακολουθεί η αναλυτική βιβλιογραφία , αρθρογραφία και οι διαδικτυακές και λοιπές πηγές της έρευνας καθώς και η χρησιμοποιηθείσα νομολογία.