Αποτελεσματική ηγεσία στο χώρο της υγείας: μελέτη περίπτωσης Γ.Ν. Καρδίτσας

Abstract

Η παρούσα έρευνα ασχολείται με την ηγετική συμπεριφορά των προϊσταμένων σε ένα Οργανισμό, όπως είναι μια νοσοκομειακή μονάδα. Η προσφορά υπηρεσιών Υγείας από τους εργαζόμενους, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη σωστή διαχείρισή τους από τον προϊστάμενο του τμήματός τους. Αυτό συμβαίνει γιατί σε κάθε υπηρεσία ο προϊστάμενος παίζει το ρόλο τόσο του manager όσο και του καθοδηγητή και συμβούλου των εργαζομένων, οι οποίοι πρέπει να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες των ασθενών. Σήμερα όμως, η εποχή που διανύουμε έχει δημιουργήσει ένα εξαιρετικά απαιτητικό περιβάλλον για όλους, ιδιαιτέρως πολύπλοκο και αντιφατικό. Ειδικά, όσον αφορά τον ευαίσθητο χώρο της Υγείας, γνωρίζουμε ότι στα χρόνια της οικονομικής κρίσης, ο τομέας αυτός έχει υποστεί τεράστιες οικονομικές περικοπές, χωρίς όμως ποτέ να υπάρχει η πολυτέλεια να γίνουν οι αντίστοιχες περικοπές στις παρεχόμενες Υπηρεσίας Υγείας. Συγκεκριμένα, σε μία χρονική συγκυρία, όπου οι ασθενείς απευθύνονται κυρίως στα Δημόσια Νοσοκομεία, είναι μεγάλη η ανάγκη για υψηλές επιδόσεις από τους εργαζομένους και ισχυρή θέληση από αυτούς που ασκούν ηγεσία με στόχο εξαιρετικά αποτελέσματα. Όλη αυτή η κατάσταση στον χώρο εργασίας, όπως και σε κάθε Οργανισμό δημιουργεί την ανάγκη και την προσμονή οι άνθρωποι που κατέχουν θέσεις εξουσίας σε ένα Νοσοκομείο, όχι μόνο να ασκούν τα οργανωσιακά και οργανωτικά τους καθήκοντα, αλλά να υιοθετούν και ηγετικές συμπεριφορές. Σε ένα Νοσοκομείο υπάρχουν διάφορα τμήματα, εκ των οποίων τα περισσότερα απασχολούν ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, ενώ υπάρχουν και οι διοικητικές υπηρεσίες. Κάθε τμήμα διοικείται από έναν προϊστάμενο. Στην παρούσα έρευνα λοιπόν ζητήσαμε από τους εργαζομένους, να κρίνουν την ηγετική συμπεριφορά του προϊσταμένου τους. Στόχος μας είναι να μελετήσουμε εάν και με ποιόν τρόπο, η ηγετική συμπεριφορά παίζει ρόλο στην επίτευξη αποτελεσμάτων και σε τελική ανάλυση στην ανάπτυξη του Οργανισμού. Θα λέγαμε ότι κάτι τέτοιο είναι αναμενόμενο, αφού σε κάθε Οργανισμό γίνονται καθημερινά προσπάθειες από τους εργαζομένους να βελτιώσουν τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Ο ηγέτης κάθε ομάδας είναι εκείνος που εντοπίζει τα ψεγάδια και δίνει κατευθυντήριες οδηγίες ώστε μελλοντικά να εξελιχθεί κάθε εργαζόμενος και ο Οργανισμός στο σύνολό του. Ένας ιδιαίτερα επιτυχημένος CEO της General Electric, o Jack Welch (2001) σημειώνει: «Ποτέ μην αφήνεις το παρόν να υπαγορεύσει το μέλλον σου». Η παρούσα έρευνα έγινε ώστε να μελετηθούν οι συμπεριφορές των προϊσταμένων προς τους εργαζομένους, από την οπτική γωνία όμως των εργαζομένων. Σχεδιάστηκε ένα ερωτηματολόγιο, ώστε να συλλεχθούν στοιχεία για τους προϊσταμένους και την επίδοσή τους, με βάση τη γνώμη των υφισταμένων τους. Θα πρέπει σε αυτό το σημείο να σημειώσουμε ότι, έρευνες 360 μοιρών όπως αυτή δεν είναι συνήθεις, γιατί για μία οργανωτική δομή, όπως ένα Νοσοκομείο είναι δύσκολη η διαχείριση της πληροφορίας. Στην ελληνική βιβλιογραφία δεν υπάρχουν τέτοιου είδους δεδομένα και ειδικά για το θέμα της ηγεσίας για το οποίο η ελληνική βιβλιογραφία είναι φτωχή. Το ερωτηματολόγιο δομήθηκε με βάση το Μοντέλο των εννέα διαστάσεων της ηγετικής συμπεριφοράς του Εθνικού Συστήματος Υγείας της Βρετανίας (NHS), που στόχο είχε να βοηθήσει τους εργαζομένους στην Υγεία να γίνουν καλύτεροι ηγέτες. Σύμφωνα με το μοντέλο, είτε κάποιος εργαζόμενος δουλεύει απευθείας με ασθενείς και τους χρήστες των Υπηρεσιών, είτε όχι, θα διαπιστώσει πως ότι κάνει και το πώς συμπεριφέρεται επηρεάζει τις εμπειρίες των ασθενών και των χρηστών των Υπηρεσιών του Οργανισμού, την ποιότητα της φροντίδας που παρέχεται αλλά και την φήμη του ίδιου του Νοσοκομείου. Η δομή αυτού του μοντέλου καθόρισε και τη δομή του ερωτηματολογίου. Άρα, το ερωτηματολόγιο αποτελείται από τις ερωτήσεις που αφορούν τα δημογραφικά στοιχεία που αφορούν τους ερωτηθέντες και εννέα κατηγορίες ερωτήσεων, καθεμία από τις οποίες αντιστοιχεί σε μία διάσταση ηγετικής συμπεριφοράς. Το νοσοκομείο που επιλέχθηκε για να γίνει η έρευνα είναι το Γενικό Νοσοκομείο Καρδίτσας, που είναι και το μεγαλύτερο του Νομού Καρδίτσας. Συγκεντρώθηκαν 116 ερωτηματολόγια από νοσηλευτές, γιατρούς και διοικητικό προσωπικό. Στο πρώτο μέρος της παρούσας εργασίας παρουσιάζεται το θεωρητικό κομμάτι, το οποίο αφορά την ηγεσία, τα χαρακτηριστικά των ηγετικών συμπεριφορών, τις διαφορές μεταξύ προϊσταμένου και ηγέτη και τη συμπεριφορά του ηγέτη. Γίνεται επίσης μια αναλυτική παρουσίαση του «Μοντέλου των εννέα Διαστάσεων της Ηγεσίας» το οποίο ενέπνευσε το ερωτηματολόγιο. To Εθνικό Σύστημα Υγείας της Βρετανίας, το οποίο είναι παραδειγματικό σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο δημιούργησε και δημοσίευσε αυτό το μοντέλο, προτείνοντας στην ουσία τα χαρακτηριστικά του ιδανικού ηγέτη της Υγείας. Στο δεύτερο μέρος της έρευνας, παρουσιάζονται τα πρωτογενή δεδομένα που συλλέχθηκαν από το Γενικό Νοσοκομείο Καρδίτσας, τα οποία αναλύονται και σχολιάζονται. Στο τέλος αυτού του μέρους, γίνεται μια σύντομη περιγραφή των αποτελεσμάτων καθώς και προτάσεις και σκέψεις για περαιτέρω έρευνα.