Μακροοικονομική αποτίμηση της αποτελεσματικότητας του τραπεζικού συστήματος από τη δραστηριότητα των διεθνών μεταφορών και της ναυτιλίας

Abstract

Η παρούσα διδακτορική διατριβή μελετά τους παράγοντες, οι οποίοι διαμορφώνουν την απόφαση μίας τράπεζας να προβεί σε αύξηση ή μείωση των χορηγούμενων δανείων προς τη ναυτιλιακή βιομηχανία, συνεκτιμώντας τα εσωτερικά χαρακτηριστικά της και τα χαρακτηριστικά του εξωτερικού περιβάλλοντος λειτουργίας της ναυτιλιακής αγοράς, με γνώμονα την αποτελεσματικότητά της. Ειδικότερα, μελετάται η αποτελεσματικότητα, ο βαθμός δηλαδή επίτευξης των στόχων που θέτουν οι τράπεζες που εμπλέκονται στη ναυτιλιακή χρηματοδότηση, συναρτήσει της αποδοτικότητας, αλλά και της έννοιας της αξιοπιστίας της απόφασης μίας τράπεζας για χορήγηση δανείου. Καταρχάς, αναλύθηκε σε βάθος το περιβάλλον λειτουργίας της ναυτιλιακής χρηματοδότησης, δίνοντας έμφαση στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ναυτιλιακής αγοράς, στους κινδύνους και κατ’ επέκταση, στις ρυθμίσεις που υπεισέρχονται σήμερα στη χρηματοδότηση της ναυτιλιακής βιομηχανίας και επηρεάζουν το βαθμό εμπλοκής των τραπεζών στη ναυτιλιακή χρηματοδότηση. Η ανάλυση των χαρακτηριστικών της ναυτιλιακής χρηματοδότησης, σε συνδυασμό με την εκτενή παρουσίαση της εξέλιξης συγκεκριμένων ναυτιλιακών υποαγορών (χύδην ξηρού και υγρού φορτίου), οι οποίες συγκεντρώνουν και το μεγαλύτερο μέρος του θαλάσσιου εμπορίου, τεκμηριώνουν γιατί η ναυτιλία αποτελεί διαχρονικά έναν από τους κατ’ εξοχήν κλάδους ανάληψης υψηλού κινδύνου σε ότι αφορά τη μεταβλητότητα αξιών (ναύλων και τιμών ενεργητικού) για τις τράπεζες. Στη συνέχεια, αναλύθηκε η συμπεριφορά των τραπεζών, ο τρόπος παραγωγής των σχετικών υπηρεσιών και αναπτύχθηκαν μαθηματικά υποδείγματα για τη μέτρηση της αποδοτικότητας των τραπεζών που δραστηριοποιούνται στη ναυτιλιακή χρηματοδότηση. Ειδικότερα, μελετήθηκε η αποδοτικότητα τραπεζών που εμπλέκονται στη ναυτιλιακή χρηματοδότηση με τη μέθοδο της Περιβάλλουσας Ανάλυσης Δεδομένων (Data Envelopment Analysis – D.E.A.). Η προσέγγιση που χρησιμοποιήθηκε είναι αυτή της διαμεσολάβησης με προσανατολισμό στις εκροές, ενώ τα μοντέλα εκτελέστηκαν και με σταθερές και με μεταβλητές αποδόσεις στην κλίμακα, ώστε να εντοπιστούν πιθανές αλλαγές στα αποτελέσματα. Επιπλέον, με την Ανάλυση Παλινδρόμησης, προσδιορίστηκαν οι σημαντικοί παράγοντες που συνθέτουν τη βέλτιστη ερμηνεία της τεχνικής αποδοτικότητας των υπό μελέτη τραπεζών. Στα βέλτιστα μοντέλα οι στατιστικά σημαντικές μεταβλητές είναι οι συνολικές καταθέσεις και το σύνολο του ενεργητικού για την τεχνική αποδοτικότητα τόσο σταθερών, όσο και μεταβλητών αποδόσεων στην κλίμακα (te-CRS, te-VRS) και επιπρόσθετα ο δείκτης ROE (απόδοσης ιδίων κεφαλαίων) για την τεχνική αποδοτικότητα κάτω από τις μεταβλητές αποδόσεις στην κλίμακα. Πρόσθετα, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η τεχνική αποδοτικότητα τείνει να είναι υψηλότερη κάτω από τις μεταβλητές αποδόσεις στην κλίμακα, σε σχέση με τις σταθερές αποδόσεις. Οι τράπεζες κατά την υπό μελέτη περίοδο είναι σχετικά μη αποδοτικές, υποδηλώνοντας την επίδραση του παράγοντα “αγορά” στη λειτουργία των τραπεζών που εμπλέκονται στη ναυτιλιακή χρηματοδότηση. Η ύπαρξη μη τεχνικής αποδοτικότητας στις τράπεζες που εμπλέκονται στη ναυτιλιακή χρηματοδότηση δημιουργεί ερωτηματικά σε σχέση με την απόφασή τους να συνεχίσουν να χορηγούν δάνεια σε μία αγορά υψηλού κινδύνου και ανομοιογενών χαρακτηριστικών, η οποία μάλιστα συγκεντρώνει μη αποδεκτά χαρακτηριστικά σε σχέση με τις αρχές που έχουν τεθεί από τη Συνθήκη της Βασιλείας. Μεθοδολογικά, για τον προσδιορισμό των παραγόντων που δύνανται να επιδράσουν και να διαμορφώσουν το ύψος των χορηγούμενων δανείων στη ναυτιλιακή αγορά το επόμενο έτος (αναφορικά με τα προηγούμενα έτη εμπειρίας), αναλύθηκαν καταρχάς οι εσωτερικοί παράγοντες του περιβάλλοντος λειτουργίας των τραπεζών σε συνδυασμό με τους εξωτερικούς παράγοντες που σχετίζονται με τη λειτουργία των υποαγορών χύδην ξηρού και υγρού φορτίου. Περαιτέρω, η εν λόγω ανάλυση πραγματοποιήθηκε εισάγοντας την έννοια της αξιοπιστίας στην απόφαση της ναυτιλιακής τράπεζας για την αύξηση ή όχι των χορηγούμενων δανείων στις δύο υπό μελέτη υποαγορές διακριτά. Για την εκτίμηση των σημαντικών μεταβλητών τόσο του εσωτερικού περιβάλλοντος των τραπεζών, όσο και του μακροοικονομικού περιβάλλοντος που συνδέεται με τη λειτουργία των δύο υποαγορών και κατ’ επέκταση της ναυτιλιακής χρηματοδότησης, εφαρμόστηκε η Ανάλυση των Κυρίων Συνιστωσών, η οποία ενδείκνυται στην περίπτωση Εξόρυξης Δεδομένων από μεγάλο πλήθος μεταβλητών ώστε να αναδείξει συσχετίσεις μεταξύ αυτών με σκοπό τη μείωση της διάστασης του προβλήματος (Data Mining - Big Data Analysis). Από την αγορά χύδην ξηρού φορτίου επιλέχθηκαν οκτώ μεταβλητές οι οποίες συνδέονται με την αγορά νέων κατασκευών (BNBPI – Bulkers New Building Price Index), την αγορά αγοραπωλησίας (BSHPIC – Bulkers Second Hand Price Index), το θαλάσσιο εμπόριο (AUGE, Australian Grain Export, EU12GE Europe 12 Grain Export), την παράγωγο ζήτηση για θαλάσσιες μεταφορές (GDPNKO – GDP Korea, GDPIN - GDP India, GDPCN – GDP China) και τη ναυτιλιακή χρηματοδότηση (LIBOR). Αντίστοιχα, από την αγορά χύδην υγρού φορτίου επιλέχθηκαν 6 μεταβλητές οι οποίες προέρχονται από την υποαγορά νέων κατασκευών (TNB – Tanker New Building), αγοραπωλησίας (TSHPIC – Tanker Second Hand Price Index), ναύλων (WAET - Weighted Average Earnings), το θαλάσσιο εμπόριο και την παράγωγο ζήτηση για θαλάσσιες μεταφορές (TSEX - Red Sea Exports, MEOPR - Mid-East Oil Production) και τη διαμόρφωση της ναυτιλιακής χρηματοδότησης (ERJ – Exchange Rates Japan). Οι προκύπτουσες μεταβλητές χρησιμοποιήθηκαν στο μοντέλο εκτίμησης για την απόφαση χορήγησης δανείου στις υποαγορές χύδην ξηρού και χύδην υγρού φορτίου ως οι πιο σημαντικές μεταβλητές οι οποίες συνδέονται με το περιβάλλον λειτουργίας της εκάστοτε ναυτιλιακής υποαγοράς. Για τον προσδιορισμό της απόφασης μίας τράπεζας για χορήγηση δανείου συναρτήσει των μεταβλητών του εσωτερικού περιβάλλοντος εκτιμήθηκε ο συντελεστής αξιοπιστίας για κάθε τράπεζα ξεχωριστά τα πέντε τελευταία έτη και η αξιοποίηση του ποσοτικού ή ποιοτικού αποτελέσματος του συντελεστή αυτού εκφράζει τη θέση της τράπεζας σε σχέση με το μέσο όρο όλων των τραπεζών. Συνδέοντας τις μεταβλητές μεταβολής χορήγησης δανείου στο εσωτερικό περιβάλλον των τραπεζών και στο εξωτερικό περιβάλλον λειτουργίας των υπό μελέτη υποαγορών προέκυψαν συγκεκριμένα μαθηματικά μοντέλα τα οποία συνδυάζουν τις αγορές χύδην ξηρού και χύδην υγρού φορτίου με την απόφαση μίας ναυτιλιακής τράπεζας να προβεί σε αύξηση ή μείωση χορηγούμενων δανείων. Οι προκύπτουσες σχέσεις συσσωρεύουν όλες τις εσωτερικές δυνάμεις εντός της τράπεζας, το γενικό χώρο λειτουργίας όλων των τραπεζών, αλλά και την κατάσταση της αγοράς χύδην υγρού φορτίου μέσα από την μεταβλητή ERJ (Exchange Rates Japan) και της αγοράς χύδην ξηρού φορτίου μέσα από την μεταβλητή GDPCN (GDP China). Ο συντελεστής αξιοπιστίας έχει αντίθετη επίδραση στη μεταβολή χορήγησης δανείων όταν οι μεταβολές των ERJ (Exchange Rates Japan) και GDPCN (GDP China) έχουν ίδιο πρόσημο. Η επαλήθευση αποτελεί ένδειξη πιστότητας του προτεινόμενου μοντέλου που πραγματοποιήθηκε με συνδυασμό: α) Ανάλυσης Κυρίων Συνιστωσών, β) Ανάλυσης Παλινδρόμησης και γ) Εφαρμογής του μοντέλου Bühlmann στοχαστικά (υπόθεση ομοιόμορφης κατανομής) και εμπειρικά. Στην παρούσα διατριβή εκτιμάται για πρώτη φορά η έννοια της αποδοτικότητας των τραπεζών που εμπλέκονται στη ναυτιλιακή χρηματοδότηση. Η ανάδειξη των σημαντικότερων παραγόντων τόσο του εσωτερικού, όσο και του εξωτερικού περιβάλλοντος με την Ανάλυση Κυρίων Συνιστωσών, αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη ενός πρωτότυπου μοντέλου απόφασης από την πλευρά των τραπεζών για την χορήγηση ή μη δανείου το επόμενο έτος βάσει της εμπειρίας των προηγούμενων ετών. Η ανάπτυξη του παραπάνω μεθοδολογικού πλαισίου, συγκεκριμένων μαθηματικών σχέσεων, καθώς και του πλαισίου χορήγησης δανείου στη ναυτιλιακή αγορά από την πλευρά της τράπεζας αποτελεί και την κύρια συνεισφορά της παρούσας διατριβής υπό το πρίσμα της επίτευξης της αποτελεσματικότητας. Στην ουσία αποτελεί ένα εργαλείο απόφασης, καθώς λαμβάνονται υπόψη ο συντελεστής αξιοπιστίας στη λήψη της απόφασης, η πολιτική που επιθυμεί να διατηρήσει η τράπεζα σε σχέση με το τι κάνουν οι υπόλοιπες τράπεζες στην ίδια αγορά, καθώς και οι μεταβλητές από το εσωτερικό περιβάλλον λειτουργίας των τραπεζών, αλλά και των συνδεόμενων με τη λειτουργία της ίδιας της ναυτιλίας ως κατηγορία των διεθνών μεταφορών.