Οι αναπτυξιακές, διαρθρωτικές, κοινωνικές και θεσμικές επιδράσεις των προγραμμάτων προσαρμογής (μνημονίων) στην Ελλάδα

Abstract

Η κρίση δημόσιου χρέους της Ελλάδας μετατράπηκε σε μια γενικευμένη κρίση, με ιδιαίτερα σοβαρές αναπτυξιακές, διαρθρωτικές, κοινωνικές και θεσμικές επιδράσεις, πέραν από τις επιδράσεις στο δημοσιονομικό και κρατικό τομέα της Οικονομίας. Μετά το 2009, η χώρα εισήλθε σε μια παρατεταμένη ύφεση, η οποία προκάλεσε αποεπένδυση, καταστροφή επενδυμένου κεφαλαίου, απώλεια ευημερίας, ανεργία, διάλυση των εργασιακών θεσμών, αποσάθρωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, διάσπαση της κοινωνικής συνοχής κ.ά. Αποτελεί αναμφισβήτητο γεγονός ότι, οι φαύλοι κύκλοι της ύφεσης βρίσκονται επί επτά χρόνια σε εξέλιξη, χωρίς να υπάρχει ασφαλής έξοδος από αυτούς. Μέχρι τώρα εφαρμοστήκαν τρία (3) Προγράμματα Διαρθρωτικής Πολιτικής, μέσω τριών Μνημονίων, που εν πολλοίς επιβλήθηκαν από τους δανειστές της χώρας, χωρίς όμως θετικά αποτελέσματα. Οι βασικοί στόχοι των Προγραμμάτων Προσαρμογής δεν επιτεύχθηκαν. Αντιθέτως, η χώρα εξακολουθεί να εμφανίζει υψηλό δημόσιο χρέος, ανεπαρκή πρωτογενή πλεονάσματα, οικονομική στασιμότητα, χαμηλό επίπεδο εξωστρέφειας, υψηλή ανεργία, συνεχή μείωση των κοινωνικών δαπανών, θεσμική αστάθεια και πολιτική αβεβαιότητα, ενώ έχει ουσιαστικά σταματήσει η χρηματοδότηση της Οικονομίας. Τα αίτια του ελληνικού δράματος είναι πολλαπλά. Αυτά σχετίζονται με το μέγεθος των συσσωρευμένων προβλημάτων, τη χρόνια αδυναμία διεθνούς ανταγωνιστικότητας, την εσωστρέφεια της Οικονομίας, τον αντιπαραγωγικό ρόλο του κράτους στην Οικονομία, την αντίσταση της ελληνικής κοινωνίας στην προσαρμογή κ.ά. Οφείλονται, όμως, και στη λανθασμένη οικονομική πολιτική των Μνημονίων, η οποία, μεταξύ άλλων, δεν περιείχε καμία αντικυκλική παρέμβαση, για το σπάσιμο της υφεσιακής πορείας. Επίσης, σημαντική είναι η ευθύνη και του εγχώριου πολιτικού συστήματος, που δεν κατόρθωσε να προωθήσει τις αναγκαίες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις, για τη βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος και την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας.

Για την έξοδο της χώρας από την κρίση και την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης, βασική προϋπόθεση για την άμβλυνση του κόστους της προσαρμογής, συνιστά η εκπόνηση και προώθηση ενός νέους παραγωγικού υποδείγματος για την ελληνική Οικονομία, προς την κατεύθυνση της παραγωγής ποιοτικών προϊόντων και υπηρεσιών, με προσανατολισμό τις διεθνές αγορές και την προσέλκυση επενδύσεων. Αυτό όμως, προϋποθέτει πολιτική και κοινωνική συναίνεση, και συνεπή εφαρμογή ενός ευρύτατου πλέγματος μεταρρυθμίσεων, για τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης και την εγκαθίδρυση μιας ανταγωνιστικής οικονομίας.