Η στρατηγική της εταιρικής διακυβέρνησης προς θεμελίωση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος

Abstract

Αντικείμενο της παρούσας εργασίας αποτελεί η διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο η στρατηγική της εταιρικής διακυβέρνησης μπορεί να συντελέσει στην επίτευξη ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Για τον σκοπό αυτόν η εργασία διαρθρώνεται σε τέσσερα επιμέρους κεφάλαια. Αναλυτικότερα, στο πρώτο κεφάλαιο πραγματοποιείται ανάλυση των συνιστωσών που συνθέτουν το σύγχρονο επιχειρηματικό περιβάλλον. Στο πλαίσιο αυτό, αρχικά παρατίθεται ο ορισμός της επιχειρηματικής δραστηριότητας και στην συνέχεια παρουσιάζεται η διαδικασία στρατηγικού σχεδιασμού μιας επιχειρηματικής μονάδας. Η εν λόγω διαδικασία περιλαμβάνει επτά διαδοχικά στάδια, εκ των οποίων η ανάλυση SWOT ειδικότερα αποτυπώνει τις ευκαιρίες και τις απειλές του εξωτερικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος, καθώς και τις δυνάμεις και τις αδυναμίες του εσωτερικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Στη συνέχεια αναλύεται διεξοδικότερα το ευρύτερο / μάκρο-περιβάλλον των επιχειρήσεων, εστιάζοντας στις τέσσερεις κύριες διαστάσεις που το διαμορφώνουν, την κοινωνικό-πολιτιστική, την πολιτικό-νομική, την οικονομική και την τεχνολογική. Τέλος, αναλύεται το άμεσο / μίκρο-περιβάλλον των επιχειρήσεων, μέσω της χρήσης του υποδείγματος του Porter, το οποίο προβλέπει την ύπαρξη πέντε κύριων δυνάμεων, της έντασης του ανταγωνισμού μεταξύ των υφιστάμενων επιχειρήσεων στον κλάδο, της απειλής εισόδου από τις νεοεισερχόμενες επιχειρήσεις, της διαπραγματευτικής δύναμης των προμηθευτών, της διαπραγματευτικής δύναμης των αγοραστών και της απειλής από τα υποκατάστατα προϊόντα. Στη συνέχεια, το δεύτερο κεφάλαιο της εργασίας πραγματεύεται την έννοια της εταιρικής διακυβέρνησης, η οποία, στην πιο απλοποιημένη της μορφή νοείται ως ένα σύστημα που διευκολύνει την διοίκηση, παρακολούθηση και έλεγχο των εταιριών. Στο πλαίσιο αυτό, αρχικά παρουσιάζονται οι βασικές πτυχές τις έννοιας και κατόπιν παρατίθενται οι πιο διαδεδομένοι ορισμοί της. Έπειτα αναλύονται τα βασικά χαρακτηριστικά της εταιρικής διακυβέρνησης, τα οποία σχετίζονται με την προστασία των επιχειρησιακών συμφερόντων, με την λειτουργία της εταιρίας με τις χαμηλότερες δυνατές δαπάνες και με την άσκηση αποτελεσματικής διοίκησης από τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου. Σε πρακτικό επίπεδο, η υλοποίηση της εταιρικής διακυβέρνησης πραγματοποιείται στην βάση τριών κύριων μοντέλων, της αντιπροσώπευσης, του κόστους των συναλλαγών και των ενδιαφερόμενων μερών, ωστόσο η παραπάνω υλοποίηση ενέχει και σημαντικά προβλήματα, με κυριότερο αυτό της σύγκρουσης συμφερόντων μεταξύ επιχειρησιακών διαχειριστών και ιδιοκτητών. Γενικότερα, η υλοποίηση της εταιρικής διακυβέρνησης διακρίνεται από σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως είναι, για παράδειγμα, η βελτίωση των χρηματοοικονομικών επιδόσεων, αλλά και από μειονεκτήματα, στα οποία, ενδεικτικά, εντάσσεται η απροθυμία που δημιουργείται στους επενδυτές όταν καλούνται να διαθέσουν τα χρήματά τους σε μια εταιρία, όπου η εταιρική διακυβέρνηση δεν είναι ισχυρή. Τέλος, η εταιρική διακυβέρνηση, δεδομένου του στοιχείου ηθικής που τη διαμορφώνει, συσχετίζεται με την έννοια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, ενώ ανάλογης σπουδαιότητας είναι και η συσχέτισή της με την επίτευξη ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Στο τρίτο κεφάλαιο της εργασίας επιδιώκεται η ανάδειξη της σχέσης μεταξύ εταιρικής διακυβέρνησης και επιχειρηματικής ηθικής. Για τον σκοπό αυτόν αρχικά παρατίθενται οι ορισμοί των εννοιών της ηθικής και της επιχειρηματικής ηθικής, καθώς επίσης και παρουσιάζεται ο τρόπος που η ηθική επιδρά στην λήψη των επιχειρηματικών αποφάσεων. Στην συνέχεια παρατίθενται οι κυριότερες πρακτικές που συντελούν στην διαμόρφωση μιας ηθικής επιχειρηματικής συμπεριφοράς, καθώς επίσης και επισημαίνονται ενδεικτικά παραδείγματα ηθικών παραβάσεων στο επιχειρηματικό περιβάλλον. Περαιτέρω πραγματοποιείται εστίαση στον κώδικα ηθικής και δεοντολογίας των επιχειρήσεων, ο οποίος αποτελεί προσδιοριστικό παράγοντα της ηθικής επιχειρηματικής συμπεριφοράς. Στο πλαίσιο αυτό διερευνάται η σχέση του με τις έννοιες της εταιρικής κοινωνική ευθύνης και της εταιρικής διακυβέρνησης, ενώ, τέλος, παρουσιάζεται η συσχέτιση της εταιρικής διακυβέρνησης τόσο με τον κώδικα επιχειρηματικής ηθικής και δεοντολογίας όσο και με την εταιρική κοινωνική ευθύνη. Τέλος, στο τέταρτο κεφάλαιο της εργασίας εξετάζεται η αλληλοσυσχέτιση μεταξύ των παραμέτρων της επιχειρησιακής ηθικής, της εταιρικής διακυβέρνησης και του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος στην σύγχρονη επιχείρηση. Για το σκοπό αυτόν παρουσιάζονται αρχικά οι διεργασίες δημιουργίας και διατήρησης ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος στο πλαίσιο του εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος της επιχείρησης και στη συνέχεια αποτυπώνονται τα χαρακτηριστικά της διοίκησης για την επίτευξη ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Παρομοίως αναλύονται τα στοιχεία που συγκροτούν τη διοίκηση υπό το πρίσμα της κοινωνικής ευθύνης και στη βάση όλων των ανωτέρω συνοψίζονται τα επιχειρήματα που συνηγορούν υπέρ της άσκησης διοίκησης με υψηλό βαθμό κοινωνικής απόκρισης. Στο πλαίσιο αυτό παρατίθενται παρακάτω τέσσερα αντιπροσωπευτικά παραδείγματα επιχειρήσεων, που έχουν κατορθώσει να εφαρμόσουν το τρίπτυχο της επιχειρησιακής ηθικής, της εταιρικής διακυβέρνησης και του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος με επιτυχημένο και αποτυχημένο τρόπο και ειδικά η δεύτερη περίπτωση εμπλουτίζεται με την παράθεση της επιχειρηματολογίας υπέρ της άσκησης διοίκησης με χαμηλό βαθμό κοινωνικής απόκρισης. Η εργασία ολοκληρώνεται με την παράθεση των συνολικών συμπερασμάτων που προκύπτουν από όλη την ανάλυση που προηγήθηκε.