Οι οίκοι αξιολόγησης, ο ρόλος τους στην χρηματοπιστωτική κρίση και αξιολόγηση των ελληνικών τραπεζών

Abstract

Οι Οίκοι Αξιολόγησης Πιστοληπτικής Ικανότητας, κατέχουν έναν κομβικό ρόλο στις παγκόσμιες αγορές χρέους, στην αξιολόγηση και διαβάθμιση του κινδύνου τόσο των χρηματοοικονομικών προϊόντων όσο και της πιστοληπτικής ικανότητας ενός οικονομικού οργανισμού, περιορίζοντας τη θεμελιώδη ασυμμετρία πληροφόρησης στις κεφαλαιαγορές μεταξύ των επενδυτών και των επιχειρήσεων, κρατών που αναζητούν χρηματοδότηση, όπως αναλύεται στο πρώτο κεφάλαιο. Οι αξιολογήσεις τους δεν αποτελούν επενδυτικές συμβουλές αλλά αξιολόγηση της πιθανότητας πτώχευσης, της αθέτησης των υποχρεώσεων των δανειζόμενων. Η μεθοδολογία και ο τρόπος αξιολόγησης που χρησιμοποιείται δύναται να διαφέρει σε κάθε οίκο. Παρ' όλα αυτά, είναι γεγονός ότι οι τρεις μεγαλύτεροι οίκοι αξιολόγησης (Moody's, Standard & Poor's και Fitch), ακολουθούν παρεμφερείς διαδικασίες αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, όπως παρουσιάζονται στο δεύτερο κεφάλαιο. Από την πρόσφατη όμως χρηματοπιστωτική κρίση του 2007, διαπιστώνεται ότι η αξιοπιστία των μεγάλων οίκων αξιολόγησης, έχει πληγεί σε σημαντικό βαθμό, με αρκετούς προβληματισμούς να εγείρονται για το ρόλο τους, ο οποίος μελετάται στο τρίτο κεφάλαιο, αφού οι αξιολογήσεις που εξέδιδαν δεν αντικατόπτριζαν τον πραγματικό κίνδυνο που ενείχαν τα χρηματοοικονομικά προϊόντα, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στην δημιουργία και διόγκωση της κρίσης. Η χρηματοπιστωτική κρίση που εκδηλώθηκε στην αγορά ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων υψηλού κινδύνου των Ηνωμένων Πολιτειών για να δημιουργήσει αλυσιδωτές αρνητικές συνέπειες στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, εξελισσόμενη σε οικονομική κρίση, σε ένα περιβάλλον στενά διασυνδεδεμένων οικονομιών και δευτερογενώς σε μία κρίση χρέους ορισμένων χωρών της ζώνης του ευρώ, όπως της Ελλάδας, απόρροια και του γεγονότος ότι πλέον οι αγορές κεφαλαίου είχαν γίνει πιο επιφυλακτικές και πιο ανήσυχες ενώ οι οίκοι αξιολόγησης προχώρησαν σε μαζικές υποβαθμίσεις των αξιογράφων των χωρών, οξύνοντας το πρόβλημα, όπως συνέβη και στην περίπτωση της Ελλάδας όπου η αξιολόγηση των ελληνικών ομολόγων, το 2011 έφτασε στο χαμηλότερο επίπεδο της πιστοληπτικής αξιολόγησης, σε καθεστώς της χρεοκοπίας. Στη συνέχεια, αφού αρχικά γίνεται η διαπίστωση ότι οι δυσλειτουργίες και τα προβλήματα ρευστότητας που αντιμετώπισε το ελληνικό τραπεζικό σύστημα αποτελούν απόρροια της δημοσιονομικής κρίσης, της κρίσης χρέους που ανέκυψε στην Ελλάδα, καθ' ότι οι ελληνικές τράπεζες δεν είχαν επενδύσει ή είχαν επενδύσει μικρά ποσά σε «τοξικά» ομόλογα και κατά συνέπεια η χρηματοπιστωτική κρίση δεν ήταν η κύρια αιτία των προβλημάτων που δημιουργήθηκαν στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Η ανάλυση των παραπάνω εξετάζεται στο τέταρτο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας. Έπειτα, γίνεται αντικείμενο μελέτης, η αξιολόγηση τριών συστημικών ελληνικών τραπεζών (Alpha Bank, Eurobank, Εθνική Τράπεζα) κατά την περίοδο 2009-2012, με τη χρήση της μεθόδου των CAMELS, όπου εξάγονται συμπεράσματα, μεταξύ άλλων, για την κεφαλαιακή επάρκεια, την ρευστότητα και την κερδοφορία των τραπεζών στη συγκεκριμένη περίοδο. Τέλος, στο πέμπτο κεφάλαιο, παρουσιάζονται προτάσεις για την αποτελεσματικότερη λειτουργία των οίκων αξιολόγησης, με βάση τα όσα αναλύθηκαν, για την αλλαγή του συστήματος πληρωμής των οίκων αξιολόγησης ώστε να αποφευχθεί η σύγκρουση συμφερόντων. Η κρισιμότητα της παροχής όλων των διαθέσιμων πληροφοριών στους επενδυτές όπως και η αναγκαιότητα για τη δημιουργία ενός ενιαίου παγκόσμιου πλαισίου εποπτείας των οίκων αξιολόγησης ώστε στο μέλλον να αποφευχθούν φαινόμενα που συνέβαλαν στην όξυνση της κρίσης, αποτελούν και τα βασικότερα συμπεράσματα της εργασίας.