Γεωπολιτικές στρατηγικές και ενεργειακή μετάβαση στην Ανατολική Μεσόγειο και Μέση Ανατολή : προκλήσεις ασφάλειας, συνεργασίας και οικονομικής ανάπτυξης υπό την επιρροή της κλιματική αλλαγής και των διεθνών πιέσεων για μείωση τον εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου

Abstract

Η παρούσα διπλωματική εργασία εξετάζει τον ρόλο της Ελλάδας, των κρατών της Ανατολικής Μεσογείου, των κρατών της Μέσης Ανατολής μέσα από το πρίσμα των γεωπολιτικών αλλαγών, των οικονομικών μεταβολών και της ενεργειακής ασφάλειας. Σκοπός της εργασίας είναι να αναλυθεί ο τρόπος με τον οποίο η ενεργειακή μετάβαση, οι περιφερειακές συγκρούσεις και οι μεγάλες δυνάμεις (π.χ. Η.Π.Α., Ρωσία, Κίνα) επηρεάζουν τη στρατηγική θέση της Ελλάδας και τις προοπτικές της ως πυλώνα σταθερότητας και ενεργειακού κόμβου στην περιοχή αλλά και το γενικότερο μέλλον των γειτονικών κρατών. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζεται το ιστορικό και πολιτισμικό υπόβαθρο που προσδίδει στην Ελλάδα τη δυνατότητα να λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ Ευρώπης και Μέσης Ανατολής. Στη συνέχεια, αναλύονται οι πολιτικοοικονομικές διαστάσεις και τα μεγάλα ενεργειακά έργα (αγωγοί, ηλεκτρικές διασυνδέσεις, υποδομές LNG), τα οποία ενισχύουν τον ρόλο της χώρας στην ευρωπαϊκή στρατηγική διαφοροποίησης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα. Έπειτα, η εργασία επικεντρώνεται στη γεωπολιτική διάσταση, εξετάζοντας τα πολλά και ενδιαφέροντας σχήματα συνεργασίας που έχουν δημιουργηθεί (όπως το EMGF και το σχήμα 3+1 με ΗΠΑ–Ισραήλ–Κύπρο) αλλά και τις αντιπαραθέσεις με την Τουρκία για τα θαλάσσια σύνορα και τις Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες. Έπειτα ακολουθεί ανάλυση των κοινωνικών επιπτώσεων των αλλαγών αυτών, όπως είναι οι μεταναστευτικές ροές και το προσφυγικό μέλλον καθώς και η στήριξη που παρέχει η Ελλάδα σε ανθρωπιστική βοήθεια προς γειτονικές χώρες όπως η Συρία και ο Λίβανος. Τέλος, αναδεικνύονται οι βασικές προκλήσεις και μελλοντικές κατευθύνσεις: η αστάθεια στη Συρία, η οποία διαμορφώνει σε σημαντικό βαθμό τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή, οι απειλές που δέχονται οι μειονότητες της περιοχής, η κλιματική αλλαγή και οι φυσικές καταστροφές, καθώς και η ανάγκη για συνεχή διπλωματία και απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Η εργασία καταλήγει ότι η Ελλάδα, παρά τις δυσκολίες, έχει τη δυνατότητα να εδραιωθεί ως στρατηγικός πυλώνας στην Ανατολική Μεσόγειο, συνδυάζοντας την ιστορική της κληρονομιά με τη σύγχρονη γεωοικονομική και γεωπολιτική πραγματικότητα.