ΟΚ or pay? – Τα προσωπικά δεδομένα ως αντάλλαγμα

Abstract

«Αν θέλεις ειρήνη προετοιμάσου για πόλεμο», λένε. Αυτόν τον ακήρυχτο πόλεμο στα εμπορικά συμφέροντα των πυλωρών της τεχνολογίας αντιμετωπίζει ο ενωσιακός νομοθέτης, που άργησε να αντιληφθεί το μέγεθος της σύγκρουσης που μπορεί προκληθεί με αφορμή τη συμπεριφορική διαφήμιση. Η ειρήνη που επιθυμούσε ο νομοθέτης κρατώντας μετριοπαθή στάση δεν επετεύχθη, καθώς τα οικονομικά συμφέροντα κυριάρχησαν ως αναμενόταν των καλών προθέσεων και πλέον εκτός από αυτά έχει να αντιμετωπίσει και την ενδεχόμενη αντίσταση της κοινωνίας, λόγω και του νόμου της αδράνειας, η οποία έχει πλέον εκπαιδευτεί στην κουλτούρα του διαμοιρασμού. Αρκεί να σκεφτούμε ότι 20 περίπου χρόνια πριν, ότε δεν είχαν ακόμα εμφανιστεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το «κοινό» του μέσου ανθρώπου ήταν μερικοί φίλοι, συνάδελφοι και μέλη της οικογενείας του, ενώ πλέον καθείς μπορεί να απευθύνεται καθημερινά σε χιλιάδες ακολούθους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Η προσπάθεια του ενωσιακού νομοθέτη να ανακόψει τα αδηφάγα συστήματα παρακολούθησης των χρηστών του διαδικτύου και συλλογής δεδομένων τους, κορυφώθηκε με την ευθεία σύγκρουση με το Facebook. Η Meta Platforms ωστόσο δεν πτοήθηκε και περιπαίζοντας θα λέγαμε τον ενωσιακό νομοθέτη, άλλαξε το μοντέλο λειτουργίας της χωρίς στην ουσία να αλλάξει τίποτα. Αυτό που άλλαξε την κατάσταση και πλέον αναζητούνται επιτακτικά απαντήσεις, είναι ότι το νέο μοντέλο pay or ok της Meta ανέδειξε με τον πλέον αδιαμφισβήτητο τρόπο την έκταση της εμπορευματοποίησης των δεδομένων, που έγιναν και επίσημα εν μία νυκτί αντάλλαγμα για την πρόσβαση σε ψηφιακό περιεχόμενο/ υπηρεσία και μάλιστα σε παγκόσμια κλίμακα, προκαλώντας την αμηχανία του νομοθέτη, ιδίως δεδομένης και της σαφούς διάστασης του ΔΕΕ, που άνοιξε θα λέγαμε την κερκόπορτα για την υιοθέτηση του μοντέλου πληρωμή η συγκατάθεση στο περιβάλλον του Facebook και του Instagram. Η πρώτη μάχη μπορεί να θεωρείται χαμένη, όχι όμως και ο πόλεμος. Οι αρχές που έχουν σφυρηλατηθεί σε βάθος χρόνου και έχουν αποτυπωθεί ως θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου, θα αποτελέσουν οδηγό για την εξακολούθηση της αντίστασης στην άκρατη εμπορευματοποίηση των δεδομένων και κατ’ επέκταση του ατόμου. Για να υπάρχουν ωστόσο πιθανότητες «νίκης» ή έστω συμφιλίωσης μεταξύ των αντικρουόμενων συμφερόντων, χρειάζεται να αναθεωρηθούν τα μέσα και να επαναπροσδιοριστούν οι στόχοι του νομοθέτη με το βλέμμα στο μέλλον χωρίς προκαταλήψεις ακόμα και αν αυτό συνεπάγεται την επαναξιολόγηση βασικών προτεραιοτήτων του νόμου και τη λήψη δύσκολων αποφάσεων.