Κριτική ανάλυση του περιορισμού της ευθύνης για ναυτικές απαιτήσεις

Abstract

Η παρούσα εργασία εξετάζει τον θεσμό του περιορισμού της ευθύνης για ναυτικές απαιτήσεις, εστιάζοντας τόσο στην ιστορική του εξέλιξη όσο και στη σύγχρονη νομοθετική και διεθνή εφαρμογή του. Ο περιορισμός αυτός αποτελεί μια ιδιαίτερη εξαίρεση του γενικού κανόνα της πλήρους ευθύνης για ζημίες, σχεδιασμένος να προστατεύει τον πλοιοκτήτη και τους εμπλεκόμενους στη ναυτιλιακή δραστηριότητα από την οικονομική εξόντωση λόγω συμβάντων κατά τη θαλάσσια μεταφορά. Η ανάλυση ξεκινά με μια ιστορική αναδρομή από το ρωμαϊκό δίκαιο και τους μεσαιωνικούς εμπορικούς θεσμούς (π.χ. peculio, commenda) έως τη θεσμική διαμόρφωση του περιορισμού με τη Διεθνή Σύμβαση του 1924, την αναθεώρηση του 1957, και καταλήγει στη Σύμβαση του Λονδίνου του 1976, που παραμένει βασικό θεμέλιο του διεθνούς ναυτικού δικαίου. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στις διαφορετικές προσεγγίσεις διαφόρων νομικών συστημάτων (Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία, ΗΠΑ, Ελλάδα), αναδεικνύοντας την εθνολογική ποικιλομορφία που οδήγησε στην ανάγκη ενοποίησης μέσω διεθνών συμβάσεων. Η Ελλάδα ακολούθησε ένα μικτό σύστημα ενσωματώνοντας τον θεσμό στο Ν.3816/1958 (ΚΙΝΔ), ο οποίος πρόσφατα τροποποιήθηκε με τον Ν.5020/2023. Ο τελευταίος νόμος έχει σκοπό να ενισχύσει τη διαδικασία και τις προϋποθέσεις του περιορισμού. Παρουσιάζονται εκτενώς οι διατάξεις σχετικά με το πεδίο εφαρμογής, τους δικαιούχους και τις εξαιρέσεις του περιορισμού της ευθύνης, ενώ παράλληλα ασκείται κριτική στη σύγχρονη πρακτική και τη νομική ερμηνεία του θεσμού. Κεντρικό στοιχείο είναι η ερμηνεία της απόφασης 1470/2017 του Αρείου Πάγου, η οποία αποτελεί και αφορμή για τον προβληματισμό σχετικά με τη συμβατότητα του ελληνικού δικαίου με τη διεθνή πρακτική. Καταλήγοντας, η εργασία αναγνωρίζει τη σπουδαιότητα του περιορισμού της ευθύνης ως εργαλείο εξισορρόπησης συμφερόντων μεταξύ πλοιοκτητών και ζημιωθέντων και προτείνει συνεχή επαναξιολόγηση των ορίων και των δικαιούχων υπό το πρίσμα της τεχνολογικής και νομικής εξέλιξης.