Η μεταθανάτια εκμετάλλευση της εικόνας των καλλιτεχνών

Abstract

Η μεταθανάτια εκμετάλλευση της εικόνας των καλλιτεχνών δημιουργεί ποικιλόμορφα και πολυσύνθετα νομικά, ηθικά και κοινωνικά ζητήματα. Στο πλαίσιο της παρούσας μελέτης, αναλύεται το ζήτημα της προστασίας των στοιχείων της προσωπικότητας μετά τον θάνατο ενός ατόμου, με ιδιαίτερα έμφαση να δίνεται στην εμπορική εκμετάλλευση της εικόνας και της φωνής καλλιτεχνών. Η ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη, όπως η χρήση υπολογιστικών μέσων και λοιπών τεχνολογιών για την «αναβίωση» ηθοποιών, αναδεικνύει την ανάγκη για ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό νομικό πλαίσιο. Θα εξεταστεί το νομικό καθεστώς στην Ελλάδα, όπου η προστασία των στοιχείων της προσωπικότητας είναι περιορισμένη, καθώς το δικαίωμα προσωπικότητας θεωρείται προσωποπαγές και αποσβήνεται με τον θάνατο του φορέα του. Η μεταθανάτια προστασία διασφαλίζεται με βάση το άρθρο 57 του Αστικού Κώδικα, το οποίο προστατεύει τη μνήμη του θανόντος, επιτρέποντας σε στενούς συγγενείς να αξιώσουν την άρση προσβολών. Ωστόσο, η διάταξη αυτή δεν καλύπτει την εμπορική διάσταση της προσωπικότητας. Θα ακολουθήσει συγκριτική ανάλυση με έννομες τάξεις άλλων χωρών, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Γαλλία και η Γερμανία. Μέσω της ανάλυσης αυτής θα αναφερθούν περιπτώσεις αναγνώρισης της μεταβίβασης και της κληρονομικότητας του δικαιώματος εμπορικής εκμετάλλευσης, ενώ γίνεται και ενδελεχής αναφορά σε δικαστικές διαμάχες για προσωπικότητες γνωστές σε όλη την υφήλιο. Η μελέτη καταλήγει στη διαπίστωση ότι η απουσία ενιαίου και σαφούς ρυθμιστικού πλαισίου δημιουργεί νομικά κενά, τα οποία καθιστούν αναγκαία τη νομοθετική παρέμβαση. Προτείνεται η ανάπτυξη ρυθμίσεων που θα διασφαλίζουν την προστασία της προσωπικότητας τόσο εν ζωή όσο και μετά θάνατον, με παράλληλη προσαρμογή στις σύγχρονες τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις. Η αναγνώριση της εμπορικής διάστασης της προσωπικότητας και η παροχή επαρκούς προστασίας των δικαιωμάτων δημιουργών και κληρονόμων κρίνονται απαραίτητες για τη διατήρηση της ισορροπίας ανάμεσα στα ηθικά δικαιώματα και τις οικονομικές προοπτικές σε έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο.