Ο γενικός κανόνας φοροαποφυγής στην ελληνική έννομη τάξη – Ορισμένα ειδικότερα ζητήματα

Abstract

Η παρούσα διπλωματική εργασία εκπονείται στο πλαίσιο του διατμηματικού προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών με τίτλο «ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - MASTER IN LAW AND ECONOMICS» της Σχολής Οικονομικών, Επιχειρηματικών και Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Με την παρούσα επιχειρείται μια προσέγγιση στον τρόπο εφαρμογής του γενικού κανόνα κατά της φοροαποφυγής στην Ελληνική έννομη τάξη. Στο πλαίσιο αυτό, παρακολουθείται η ιστορική πορεία του κανόνα σε διεθνές και ενωσιακό επίπεδο, με αναφορά στους κανόνες δημοσίου διεθνούς δικαίου και τις Οδηγίες που προέβλεψαν τη θέσπισή του, αλλά και η πορεία που ακολουθήθηκε νομοτεχνικά για την ενσωμάτωσή του στο Eλληνικό δίκαιο με τον Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας. Ακόμη, παρουσιάζεται η ερμηνεία των όρων του από την εθνική νομολογία, η συμπλοκή του με άλλους κανόνες φοροαποφυγής που έχουν θεσπισθεί ιδίως στον τομέα της φορολογίας εισοδήματος αλλά και ορισμένοι προβληματισμοί που ανακύπτουν ως προς τον τρόπο εφαρμογής του. Πιο συγκεκριμένα, στο Πρώτο Κεφάλαιο δίνονται ο ορισμός των εννοιών της φοροαποφυγής, της φοροδιαφυγής και του φορολογικού σχεδιασμού, οι επιμέρους διακρίσεις τους καθώς και οι ομοιότητες και οι διαφορές που παρουσιάζουν οι ως άνω έννοιες μεταξύ τους. Στο Δεύτερο Κεφάλαιο γίνεται μια προσπάθεια συνοπτικής καταγραφής των δράσεων που έχουν ληφθεί σε διεθνές και ενωσιακό επίπεδο για τη θέσπιση ενός Γενικού Κανόνα Απαγόρευσης των Καταχρήσεων (ΓΚΑΚ), ο οποίος θα εντασσόταν στα φορολογικά συστήματα των κρατών – μελών για την καταπολέμηση καταχρηστικών φορολογικών πρακτικών, οι οποίες δεν έχουν αντιμετωπιστεί μέχρι σήμερα με ειδικά στοχευμένες διατάξεις. Στο Τρίτο Κεφάλαιο καταγράφεται η πορεία ένταξης και το πεδίο εφαρμογής του ΓΚΑΚ στην Ελληνική έννομη τάξη, με τη θέσπιση αρχικά του άρθρου 38 Ν. 4174/2013 και τις τροποποιήσεις που το άρθρο αυτό δέχθηκε προκειμένου να φτάσουμε στη σημερινή μορφή του, η οποία κατοχυρώνεται νομοθετικά στο άρθρο 39 του Ν. 5104/2024 (νυν ισχύων Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας), αλλά και η ερμηνευτική προσέγγιση και η εφαρμογή στην πράξη του ΓΚΑΚ τόσο από τη φορολογική Διοίκηση όσο και από τη νομολογία των διοικητικών δικαστηρίων. Τέλος, στο Τέταρτο Κεφάλαιο επιχειρείται μια συγκριτική επισκόπηση μεταξύ του ΓΚΑΚ ως προδιαγράφεται στην Οδηγία 2016/1164/ΕΕ (“Anti-Tax Avoidance Directive - ATAD”) και σε αυτόν του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας, ενώ γίνεται αναφορά στην αλληλεπίδρασή του με άλλους αντικαταχρηστικούς κανόνες που υφίστανται στην Ελληνική έννομη τάξη και στην προβληματική που ανακύπτει από την καταστρατήγησή από τα όργανα της φορολογικής Διοίκησης.