Προληπτικές εξετάσεις στις περιοχές άγονης γραμμής από τις Κινητές Ιατρικές Μονάδες του ΙΣΝ : κόστος πραγματοποίησης και κοινωνικό-οικονομικό όφελος

Abstract

Εισαγωγή: Η διακήρυξη της Άλμα-Άτα το 1978 έθεσε τα θεμέλια για την οργάνωση της ΠΦΥ παγκοσμίως. Έκτοτε η διακήρυξη αυτή παραμένει επίκαιρη, με τα Συστήματα Υγείας να παρουσιάζουν ανομοιογένειες ως προς την εφαρμογή της. Στην Ελλάδα, οι πρώτες νομοθετικές ρυθμίσεις εντοπίζονται το 1983, όμως έως σήμερα παθογένειες στην λειτουργία της ΠΦΥ εμποδίζουν την πλήρη εφαρμογή της. Ένα από τα κυριότερα προβλήματα της λειτουργίας της ΠΦΥ στην Ελλάδα είναι η ανισότητα στην πρόσβαση των υπηρεσιών. Λόγω της γεωγραφικής ιδιαιτερότητάς της με πληθώρα νησιών και ορεινών περιοχών οι πληθυσμιακές ομάδες που κατοικούν στις περιοχές αυτές έρχονται αντιμέτωπες με την έλλειψη των Πρωτοβάθμιων Υπηρεσιών Υγείας. Οι Κινητές Ιατρικές Μονάδες βιβλιογραφικά φαίνεται να επιλύουν την ανισότητα αυτή εκμηδενίζοντας τις αποστάσεις μεταξύ Πρωτοβάθμιων Δομών Υγείας και απομακρυσμένων περιοχών. Σκοπός: Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να εξετάσει τον βαθμό της έλλειψης ΠΦΥ στις άγονες περιοχές και να υπολογίσει την οικονομική επιβάρυνση στην οποία υποβάλλονται οι κάτοικοι στην αναζήτηση των κοντινότερων δομών που προσφέρουν πρωτοβάθμιες υπηρεσίες υγείας. Παράλληλα, θα ερευνηθεί το κοινωνικό και οικονομικό όφελος στις μικρό-κοινωνίες των άγονων περιοχών από την δράση των Ιατρικών Κινητών Μονάδων του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος για να κατανοηθεί εάν τέτοιες δράσεις είναι cost effective παράλληλα για τους κατοίκους και για το Σύστημα Υγείας. Μεθοδολογία: Οι προληπτικές εξετάσεις/δράσεις που επιλέχθηκαν να ερευνηθούν είναι: ψηφιακή μαστογραφία, μέτρηση οστικής πυκνότητας, test PAP, ενδοκολπικός υπέρηχος, FoB test, ΗΚΓ, triplex καρδιάς, ακτινογραφία, υπέρηχος, αντιμετώπιση επειγόντων περιστατικών, μικροεπεμβάσεις, αιμοδοσία και αιματολογικές εξετάσεις. Για την εκτίμηση του κόστους χωρίς τις ΚΙΜ θα διερευνηθεί σε πόσες περιπτώσεις υπάρχει δυνατότητα πραγματοποίησης της εκάστοτε εξέτασης στην ίδια περιοχή, με δεδομένα που ισχύουν το έτος (2023). Στη περίπτωση που δεν μπορούν να υλοποιηθούν οι εξετάσεις στην ίδια περιοχή, θα γίνει αναζήτηση των πλησιέστερων δημόσιων και ιδιωτικών φορέων παροχής των συγκεκριμένων υπηρεσιών υγείας και θα εκτιμηθεί το κόστος πραγματοποίησής τους (μεταφορικά κόστη, κόστος διαμονής όπου χρειάζεται). Για την εκτίμηση του κόστους που απαιτείται από τις ΚΙΜ-ΙΣΝ για τα έτη 2022-2023 θα ληφθούν υπόψιν τόσο τα έξοδα κεφαλαίου που αφορούν τον εξοπλισμό και τα οχήματα όσο και τα μεταβαλλόμενα έξοδα που αναφέρονται στο ανθρώπινο δυναμικό, τα φάρμακα και τα αναλώσιμα καθώς και στα έξοδα μετακίνησης, διαμονής και διατροφής. Η ανάλυση των στοιχείων θα πραγματοποιηθεί σε υπολογιστικά φύλλα excel. Αποτελέσματα: Η μελέτη ανέδειξε το μεγάλο χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στα μεγάλα αστικά κέντρα και τις άγονες περιοχές όσον αφορά την ΠΦΥ. Σημαντικό εύρημα αποτελεί ότι η έλλειψη ΠΦΥ δεν αφορά μόνο τον δημόσιο τομέα αλλά και τον ιδιωτικό καθώς ακολουθούν παρόμοια πορεία εγκαθιστώντας τις δομές πρωτοβάθμιας περίθαλψης σε μεγάλα αστικά κέντρα ή νησιά υψηλής τουριστικής επισκεψιμότητας. Σε καμία περιοχή δεν πραγματοποιούνται όλες οι προληπτικές εξετάσεις και μόνο στην Κω και στην Ιστιαία οι κάτοικοι μπορούν να υποβληθούν σε αυτές ιδιωτικά. Το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στις Κυκλάδες, με τα νησιά του Ιονίου και του Βόρειου Αιγαίου να ακολουθούν. Όσον αφορά το ορεινό τμήμα, οι κάτοικοι της Αρκαδίας είναι αυτοί που καλούνται να διανύσουν τα περισσότερα χιλιόμετρα. Απαιτείται διαμονή κατά μέσο όρο 1 ημέρας σε άλλη τοποθεσία και η μέση τιμή του κόστους μετακίνησης και ημερήσιας διαμονής ανέρχεται στα 90€ για την πραγματοποίηση των εξετάσεων σε δημόσιο φορές και 80€ σε ιδιωτικό, όπου προστίθεται και το κόστος της εξέτασης κάθε φορά. Με την ύπαρξη των ΚΙΜ-ΙΣΝ οι κάτοικοι των άγονων περιοχών πραγματοποιούν τις προληπτικές εξετάσεις με μηδενικό κόστος. Ενθαρρυντικό από πλευράς δαπανών είναι το γεγονός πως τα έξοδα για τις επισκέψεις των ΚΙΜ-ΙΣΝ δεν παρουσιάζουν σημαντικές μεταβολές τα δύο έτη καταγραφής, επομένως τέτοιες δράσεις μπορούν να έχουν σταθερό οικονομικό πλάνο. Το ποσοστό των εξετάσεων που πραγματοποιήθηκαν και αφορούν αποκλειστικά ενήλικες γυναίκες ανέρχεται σε 25,06%. Οι εξετάσεις που αποσκοπούσαν στον έλεγχο υγείας των ανήλικων κατοίκων κατέχουν το 0,35% των συνολικών εξετάσεων. Τέλος το ποσοστό των εξετάσεων που έλαβαν χώρα ανεξαρτήτων φύλου και ηλικίας αγγίζει το ποσοστό 74,57%. Συμπεράσματα: Οι κάτοικοι των άγονων περιοχών στην προσπάθειά τους να λάβουν πρωτοβάθμιες υπηρεσίες υγείας επιβαρύνονται οικονομικά και ψυχολογικά από τις συνεχείς μετακινήσεις που αναγκάζονται να υποβληθούν. Οι ΚΙΜ τόσο στην διεθνή βιβλιογραφία όσο και με το εγχώριο παράδειγμα της πρωτοβουλίας του ΙΣΝ, δύναται να δώσουν οριστική λύση στο πρόβλημα της πρόσβασης βελτιώνοντας την υγεία των κατοίκων. Τέλος, συμβάλλουν στη μείωση των δαπανών του ΣΥ εξαλείφοντας την ανάγκη εγκατάστασης μόνιμων δομών ΠΦΥ στις περιοχές αυτές και μειώνοντας τις προσελεύσεις στα τριτοβάθμια νοσοκομεία.