Dark patterns, ζητήματα προστασίας ιδιωτικότητας, προσωπικών δεδομένων και καταναλωτή στον ψηφιακό χώρο : η εξέλιξη της ενωσιακής νομοθεσίας

Abstract

Ο όρος «σκοτεινά μοτίβα» δηλώνει επιλογές κυρίως στον σχεδιασμό και το κείμενο ιστοσελίδων και εφαρμογών σκόπιμα παραπλανητικές, χειριστικές και πιεστικές που εκμεταλλεύονται γνωστικούς μηχανισμούς και ανθρώπινες αδυναμίες και οδηγούν τους χρήστες σε ανεπιθύμητες επιλογές ή αποφάσεις που υπό άλλες συνθήκες δεν θα έπαιρναν αναφορικά με τα προσωπικά τους δεδομένα, προς όφελος των παρόχων online υπηρεσιών και ταυτόχρονα εις βάρος των δικών τους αληθινών συμφερόντων. Η ακαδημαϊκή έρευνα έχει παρουσιάσει μια σειρά από ορισμούς, χαρακτηριστικά και ταξινομήσεις των σκοτεινών μοτίβων. Η παρούσα εργασία αναλύει την εν λόγω έννοια και εξετάζει κατά πόσο ο Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων (ΓΚΠΔ), η Οδηγία ePrivacy και η Οδηγία για τις Αθέμιτες Εμπορικές Πρακτικές (ΟΑΕΠ) δύνανται να αντιμετωπίσουν επαρκώς τα σκοτεινά μοτίβα στον ψηφιακό χώρο. Καταλήγει ότι οι συγκεκριμένοι νόμοι αντιμετωπίζουν εν μέρει το θέμα, αλλά ότι η συνδυαστική τους εφαρμογή μπορεί να είναι αποτελεσματική. Επίσης, παρουσιάζει τη νέα και την επικείμενη νομοθεσία της ευρωπαϊκής έννομης τάξης που θα διέπει το ψηφιακό περιβάλλον και κρίνει ότι θέτει ορισμένες προκλήσεις, όμως η δημιουργική ερμηνεία των διατάξεων μπορεί να τις αντιμετωπίσει. Συμπληρωματικά προς τη νομοθετική ρύθμιση και τα μέτρα επιβολής, η εργασία προτείνει κυρίως την ανθρωποκεντρική προσέγγιση στον σχεδιασμό και την ευαισθητοποίηση των χρηστών.