Διδακτορικές σπουδές στην Ελλάδα : προσδοκίες και προοπτικές

Abstract

Η παρούσα εργασία αποτελεί μία προσπάθεια πολύπλευρης προσέγγισης των διδακτορικών σπουδών γενικά αλλά και μέσα από το ιδιαίτερο πρίσμα της μεγάλης παραγωγής διδακτόρων στην Ελλάδα. Στη βιβλιογραφία εντοπίζονται οι λόγοι για τους οποίους λαμβάνεται η απόφαση για να γίνουν διδακτορικές σπουδές, τις συνθήκες που τις ευνοούν, αυτές που τις δυσκολεύουν, καθώς και οι τάσεις που επικρατούν διεθνώς για τη διενέργεια διδακτορικών σπουδών. Ομοίως, αναφέρονται οι προοπτικές απασχόλησης οι οποίες διαφοροποιούνται σε μεγάλο βαθμό ανάλογα τη χώρα που επιλέγει να ζήσει και να εργαστεί ο διδάκτορας. Για το λόγο αυτό εκτός από τη βιβλιογραφική έρευνα, η παρούσα εργασία διεξήγαγε πρωτογενή έρευνα στους διδάκτορες και υποψήφιους διδάκτορες του Πανεπιστημίου Πειραιώς μέσω δομημένου ερωτηματολογίου για συλλογή πιο συγκεκριμένων στοιχείων. Η βιβλιογραφική έρευνα έδειξε ότι η απόφαση για το αντικείμενο των διδακτορικών σπουδών εξαρτάται διαχρονικά από την οικονομική δραστηριότητα του εκάστοτε κράτους που επέλεγε να ζήσει ο διδάκτορας, ενώ οι δυνατότητες απορρόφησής τους εξαρτάται από τον ισορροπημένο ρυθμό παραγωγής διδακτόρων όταν οι σπουδές δε γίνονταν σε χώρες παραγωγής εξειδικευμένων επιστημόνων όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και το Ηνωμένο Βασίλειο. Επίσης, κατέδειξε τις δυνατότητες που παρέχει η Ευρωπαϊκή Ένωση στους υποψήφιους διδάκτορες παρά τις διαφορετικές προσεγγίσεις που ακολουθούν οι χώρες/μέλη του Ευρωπαϊκού Ενιαίου Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης. Παράλληλα, έδειξε ότι οι Έλληνες διδάκτορες εργάζονται κατά κύριο λόγο στον ακαδημαϊκό χώρο με πλήρη απασχόληση, σε αντικείμενο συναφές με την επιστημονική τους εξειδίκευση, ενώ θεωρούν ότι οι αποδοχές τους είναι χαμηλές σε σχέση με την προσπάθεια που κατέβαλλαν για να φτάσουν σε αυτή τη θέση. Η έρευνα μέσω των ερωτηματολογίων έδειξε ότι οι Έλληνες διδάκτορες έχουν προοπτικές απασχόλησης στο επιστημονικό τους πεδίο με αποδοχές, όμως, που παραμένουν σε παρόμοιο επίπεδο όπως πριν τις διδακτορικές σπουδές. Η αιτία για αυτό εντοπίζεται στην επιθυμία τους να απασχοληθούν στα εγχώρια ακαδημαϊκά ιδρύματα στα οποία υπάρχει περιορισμένος αριθμός ακαδημαϊκών θέσεων και λιγότεροι διαθέσιμοι πόροι. Τέλος, υπάρχουν και αντικρουόμενα στοιχεία μεταξύ των απαντήσεων τα οποία δείχνουν την έλλειψη ξεκάθαρης εικόνας για τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας για διδακτορικές σπουδές στην Ελλάδα, που θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο μελλοντικής έρευνας.