Καρτέλ κατά την διενέργεια δημοσίων διαγωνισμών μέσα από την επισκόπηση της ελληνικής και της ενωσιακής νομολογίας

Abstract

Η αυτόνομη και ανεξάρτητη δράση κάθε οικονομικού φορέα εντός της αγοράς στην οποία δραστηριοποιείται συνιστά απαίτηση τόσο των περί ανταγωνισμού διατάξεων, όσο και των διατάξεων του δικαίου για τις δημόσιες συμβάσεις. Αποτελεί κοινό τόπο ότι προκειμένου να αναπτύσσεται ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων και να λειτουργεί «αποτελεσματικά» ο μηχανισμός της αγοράς είναι απαραίτητο κάθε οικονομική οντότητα να δρα ανεξάρτητα, χαράσσοντας την δική της αυτόνομη εμπορική πολιτική στο πλαίσιο ανάπτυξης της επιχειρηματικής της δράσης, τόσο σε επίπεδο καθορισμού των τιμών, όσο και σε επίπεδο σχεδιασμού της παραγωγής. Σε αντίθετη περίπτωση, όταν δηλαδή ανταγωνιστικές επιχειρήσεις συντονίζουν τη δράση τους στην οικεία αγορά, αναπτύσσονται φαινόμενα που παρεμποδίζουν, περιορίζουν ή νοθεύουν τον ανταγωνισμό, όπως είναι οι απαγορευμένες συμπράξεις, η κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης και οι παράνομες κρατικές ενισχύσεις. Αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι η μελέτη των οριζόντιων συμπράξεων (καρτέλ) που συγκροτούνται και λειτουργούν εντός της αγοράς των δημοσίων συμβάσεων και δη στο πλαίσιο των δημοσίων διαγωνισμών. Μέσω της παράθεσης αντιπροσωπευτικών υποθέσεων της ελληνικής και ενωσιακής νομολογίας επιχειρείται η παρουσίαση των συνηθέστερων τρόπων υπό τους οποίους συντελείται η νόθευση διαγωνισμών, η οποία ως μορφή συμπαιγνιακής συμπεριφοράς μεταξύ ανταγωνιστών ανήκει στην κατηγορία των κατ’ αντικείμενο περιορισμών του ανταγωνισμού που απαγορεύονται από το άρθρο 1 του ν. 3959/2011 (πρώην ν.703/1977), αλλά και 101 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για την κατανόηση των επιμέρους θεμάτων της παρούσας θεωρήθηκε σκόπιμο να προηγηθεί η εννοιολογική προσέγγιση βασικών ζητημάτων που άπτονται των δύο αυτών ξεχωριστών κλάδων δικαίου. Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζονται βασικές αρχές του δικαίου του ελεύθερου ανταγωνισμού, αναδεικνύονται τα πλεονεκτήματα μίας ανταγωνιστικής αγοράς και εξετάζεται το «καρτέλ» ως μία από τις βασικές κατηγορίες παράβασης των κανόνων του ανταγωνισμού. Στο δεύτερο κεφάλαιο οριοθετούνται βασικές έννοιες του δικαίου των δημοσίων συμβάσεων, επισημαίνονται επιμέρους πτυχές της εφαρμογής της αρχής του ελεύθερου ανταγωνισμού στον συγκεκριμένο κλάδο δικαίου και καταγράφονται τα οφέλη της εφαρμογής των κανόνων του ανταγωνισμού στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων σε αντιδιαστολή με τις αρνητικές επιπτώσεις της νόθευσης των δημοσίων διαγωνισμών στην κοινωνία και την οικονομίας μίας χώρας. Στο τρίτο κεφάλαιο αναλύονται οι ειδικότερες μορφές τις οποίες μπορεί να προσλάβει σύμφωνα με τη θεωρία και τη νομολογία η νόθευση μίας διαγωνιστικής διαδικασίας. Το τέταρτο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στην παρουσίαση της σημαντικότερης για τα ελληνικά δεδομένα υπόθεσης χειραγώγησης διαγωνισμού δημοσίων έργων μέσω της μελέτης των υπ’ αριθ. 642/2017 και 647/2017 Αποφάσεων της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού. Στο πέμπτο κεφάλαιο αναλύονται οι συνθήκες στην αγορά που ευνοούν την ανάπτυξη αντιανταγωνιστικών μορφών συμπεριφοράς, οι ενδείξεις ύπαρξης τέτοιων συμπεριφορών, ενώ τέλος παρουσιάζονται τρόποι και μέθοδοι αποτροπής τους από τις αναθέτουσες αρχές.