The implementation and impact of accounting standards on Greek Small and Medium-sized entities

Abstract

Η θέσπιση του ν. 4308/2014 (Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα) που ενσωμάτωσε την νέα Ευρωπαϊκή Λογιστική Οδηγία (Οδηγία 2013/34/EE του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 26ης Ιουνίου 2013) επέφερε δραστικές αλλαγές στο λογιστικό πλαίσιο της Ελλάδας. Ο ν. 4308/2014 εφαρμόζεται για περιόδους που άρχονται μετά την 31.12.2014 και θεωρείται ως μια από τις πολλές διαρθρωτικές αλλαγές που εφαρμόσθηκαν στην Ελλάδα, μετά την έναρξη της κρίσης χρέους το έτος 2010, καθώς εισάγει όρους και κανόνες που είναι όμοιοι με τους αντιστοίχους των Διεθνών Προτύπων Χρηματοοικονομικής Αναφοράς (ΔΠΧΑ). Επιπροσθέτως, ο ν. 4308/2014 ενσωματώνει καινοτόμα χαρακτηριστικά όπως η χορήγηση της δυνατότητας στις επιχειρήσεις (ή οντότητες σύμφωνα με το νόμο) να αναζητούν καθοδήγηση στα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς (ΔΠΧΑ), υπό την προϋπόθεση ύπαρξης συμβατότητας των κανόνων των ΔΠΧΑ με τις διατάξεις του ν. 4308/2014. Ο βασικός στόχος της διεθνούς λογιστικής εναρμόνισης είναι ο περιορισμός των διαφορών μεταξύ των επιμέρους λογιστικών κανόνων καθώς και η αύξηση της συγκρισιμότητας των λογιστικών πληροφοριών. Η τυπική (formal) (ή εκ του δικαίου/de jure) λογιστική εναρμόνιση, η οποία συνίσταται στον βαθμό της εναρμόνισης μεταξύ λογιστικών προτύπων, αποτελεί μια σημαντική πτυχής της παγκόσμιας λογιστικής σύγκλισης. Συνεπώς, η εξέταση του βαθμού της τυπικής (ή εκ του δικαίου/de jure) λογιστικής εναρμόνισης μεταξύ των εθνικών και διεθνών λογιστικών προτύπων όχι μόνο καταδεικνύει την πρόοδο που έχει συντελεστεί στην εξέλιξη της λογιστικής εναρμόνισης των προτύπων σε διεθνές επίπεδο αλλά επιπροσθέτως, παρέχει γόνιμο έδαφος για την βελτίωση των εθνικών λογιστικών προτύπων, μέσω της ακριβέστερης και ορθότερης εφαρμογής των πρακτικών και κανόνων που ενσωματώνονται στα διεθνή λογιστικά πρότυπα. Κατόπιν των προεκτεθέντων, το 1ο κεφάλαιο της παρούσας διατριβής διερευνά τον βαθμό εναρμόνισης των Ελληνικών Λογιστικών Προτύπων (ν. 4308/2014) με τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα (ΔΛΠ)/Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς (ΔΠΧΑ), όσον αφορά τους κανόνες επιμέτρησης. Επικεντρωνόμαστε ιδιαιτέρως, στους κανόνες επιμέτρησης που περιλαμβάνονται στα Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα (ν. 4308/2014) και εφαρμόζονται από τις Ελληνικές Μικρομεσαίες επιχειρήσεις, λόγω της εν γένει, σημασίας αυτής της κατηγορίας των επιχειρήσεων για την Ελληνική Οικονομία. Τα αποτελέσματα της εμπειρικής έρευνας δείχνουν ότι το νέο λογιστικό πλαίσιο της Ελλάδος παρουσιάζει ορισμένες ομοιότητες με το πλαίσιο των Διεθνών Προτύπων Χρηματοοικονομικής Αναφοράς, οι οποίες οδηγούν σε ένα μέτριο επίπεδο εναρμόνισης με τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα/Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς. Επίσης, τα αποτελέσματα της εμπειρικής έρευνας καταδεικνύουν ότι οι παρατηρούμενες διαφορές μεταξύ των δύο λογιστικών πλαισίων οφείλονται στη μη συμπερίληψη συγκεκριμένων λογιστικών κανόνων των ΔΛΠ/ΔΠΧΑ στα Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα παρά στην ουσιώδη διαφοροποίηση τους. Το 2ο κεφάλαιο της παρούσας διατριβής ερευνά την επίδραση των ιδιαίτερων εθνικών χαρακτηριστικών/παραγόντων (country-specific factors) στη διαμόρφωση της παρατηρούμενης απόκλισης των Ελληνικών Λογιστικών Προτύπων από το πλαίσιο των ΔΛΠ/ΔΠΧΑ. Συνδυάζοντας διάφορους δείκτες που είναι αντιπροσωπευτικοί βασικών εθνικών παραγόντων όπως η εθνική κουλτούρα (culture), το επίπεδο σύγκλισης μεταξύ των λογιστικών κανόνων και φορολογικών διατάξεων (the level of book-tax conformity), ο προσανατολισμός της οικονομίας (financial orientation) και η ποιότητα της διακυβέρνησης (governance quality), εξάγεται το συμπέρασμα ότι κατά τη διερεύνηση του λογιστικού πλαισίου μιας χώρας, ο ρόλος των εθνικών χαρακτηριστικών δεν θα πρέπει να παραβλέπεται. Τα σχετικά ερευνητικά αποτελέσματα όχι μόνο καταδεικνύουν το προαναφερθέν συμπέρασμα αλλά επιπλέον επιβεβαιώνουν την επίδραση των παραγόντων αυτών στη διαμόρφωση των εθνικών λογιστικών προτύπων εν γένει, και ιδιαίτερα των Ελληνικών Λογιστικών Προτύπων. Το 3ο και τελευταίο κεφάλαιο της παρούσας διατριβής επικεντρώνεται στη διερεύνηση της ύπαρξής χειραγώγησης των κερδών λόγω ύπαρξης κινήτρων μείωσης των φόρων (tax-motivated earnings manipulation), από τις Ελληνικές Μικρομεσαίες επιχειρήσεις για την περίοδο 2016-2018, ακριβώς μετά την θέσπιση των νέων Ελληνικών Λογιστικών Προτύπων. Για το σκοπό αυτό, κατασκευάσθηκε ένα μοναδικό δείγμα κερδοφόρων και ζημιογόνων Ελληνικών Μικρομεσαίων επιχειρήσεων και ερευνάται, μέσω της χρήσης δεικτών χειραγώγησης των κερδών και φορολογικής επιθετικότητας (tax aggressiveness), εάν οι επιχειρήσεις αυτές προέβησαν σε χειραγώγηση των κερδών τους με σκοπό την μείωση των φόρων. Τα σχετικά ερευνητικά αποτελέσματα αποδεικνύουν ότι οι πρακτικές μείωσης των φόρων μέσω μείωσης του δηλούμενων κερδών (tax-motivated income decreasing practices) είναι ευρέως διαδεδομένες μεταξύ των Ελληνικών Μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ανεξαρτήτως της θέσπισης των νέων Ελληνικών Λογιστικών Προτύπων.