Το φυσικό περιβάλλον ως μοχλός ανάπτυξης των ελληνικών επιχειρήσεων σε περίοδο οικονομικής κρίσης

Abstract

Η σχέση μεταξύ της οικονομικής ανάπτυξης και του περιβάλλοντος είναι και θα παραμείνει αμφιλεγόμενη. Το ερώτημα πώς η οικονομική δραστηριότητα επιδρά στο φυσικό περιβάλλον έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές τη δεκαετία του 1960, αν και τα ιστορικά αρχεία δείχνουν ότι περιβαλλοντικές καταστροφές που σχετίζονται με την ανθρώπινη δραστηριότητα δεν αποτελούν σπάνιο γεγονός. Ορισμένοι θεωρούν την εμφάνιση νέων προβλημάτων ρύπανσης, την αποτυχία αντιμετώπισης της υπερθέρμανσης του πλανήτη και τη συνεχή αύξηση του πληθυσμού στον Τρίτο Κόσμο ενδείξεις ότι οι άνθρωποι δρουν δίχως διορατικότητα και σύνεση σε ό,τι αφορά στη βιωσιμότητα του φυσικού περιβάλλοντος. Άλλοι όμως βλέπουν την τεράστια πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά στη βελτίωση των συνθηκών υγιεινής, της ποιότητας του αέρα στις μεγάλες πόλεις και γενικά στη συνεχή βελτίωση του ανθρώπινου βιοτικού επιπέδου που κατέστη δυνατή εξαιτίας της τεχνολογικής προόδου. Το φυσικό περιβάλλον αποτελεί ένα από τα βασικά στοιχεία της επιχειρηματικής ζωής. Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να είναι ευαίσθητες στο περιβάλλον, να το προστατεύουν και να το χρησιμοποιούν παραγωγικά. Οι περιβαλλοντικές δράσεις αποτελούν τις πιο ορθολογικές επιχειρηματικές συμπεριφορές, σε ό,τι αφορά στην αύξηση της αποδοτικότητας και στην προστασία της φύσης, εξασφαλίζοντας το μέλλον και την αειφορία. Στη μέχρι τώρα βιβλιογραφία που ασχολείται με την επίδραση του φυσικού περιβάλλοντος στις οικονομικές επιδόσεις των επιχειρήσεων, παρόλο που υπάρχουν πολυάριθμες μελέτες, στη συντριπτική τους πλειονότητα προσπαθούν να συνδέσουν αποσπασματικά τα επιμέρους στοιχεία που αφορούν στη σχέση φυσικού περιβάλλοντος και οικονομικής απόδοσης. Οι εν λόγω μελέτες δεν έχουν εξετάσει τις πτυχές της επίδρασης του φυσικού περιβάλλοντος στην οικονομική απόδοση των επιχειρήσεων ως ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο. Επιπρόσθετα, οι περισσότερες μελέτες εξετάζουν τη σχέση φυσικού περιβάλλοντος και οικονομικής απόδοσης σε χρονικές περιόδους κατά τις οποίες καταγράφεται οικονομική ανάπτυξη ενώ απουσιάζουν οι χρηματοοικονομικοί περιορισμοί που υφίστανται από το 2008 έως σήμερα στην Ελλάδα εξαιτίας της μακροχρόνιας ύφεσης. Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η διερεύνηση της επίδρασης του φυσικού περιβάλλοντος ως μοχλού ανάπτυξης των ελληνικών επιχειρήσεων σε περίοδο κρίσης. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η αποσαφήνιση της έννοιας του φυσικού περιβάλλοντος, της βιώσιμης ανάπτυξης, των περιβαλλοντικών στρατηγικών και της σχέσης τους με το μακροοικονομικό και μικροοικονομικό οικονομικό περιβάλλον. Επιπρόσθετα, είναι απαραίτητος ο εντοπισμός των μεταβλητών που δύνανται να επηρεάζουν τη στρατηγική των επιχειρήσεων. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφική ανασκόπηση διαμορφώθηκε το εννοιολογικό πλαίσιο της έρευνας στο οποίο απεικονίζονται οι βασικές μεταβλητές και οι μεταξύ τους σχέσεις, ενώ στη συνέχεια αναπτύχθηκαν οι ερευνητικές υποθέσεις, οι οποίες εξετάζουν την επίδραση κάθε μίας διάστασης. Αναφορικά με τα κύρια ευρήματα της διδακτορικής διατριβής, διαπιστώθηκε ότι υφίσταται επίδραση του φυσικού περιβάλλοντος στις οικονομικές επιδόσεις των ελληνικών εταιρειών σε περίοδο οικονομικής κρίσης. Πιο αναλυτικά, τα ευρήματα της μελέτης δείχνουν ότι σε περίοδο οικονομικής κρίσης το κοινό όραμα και η ικανότητα διαχείρισης όλων των ενδιαφερομένων της επιχείρησης επηρεάζουν θετικά στη ανάπτυξη περιβαλλοντικών στρατηγικών από αυτήν. Ακολούθως οι περιβαλλοντικές στρατηγικές, τόσο οι οικολογικές πρακτικές όσο και οι καινοτόμες πρακτικές, οδηγούν στη δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος και κατ΄ επέκταση σε βελτίωση της οικονομικής απόδοσης των επιχειρήσεων.