Ανάλυση παραγόντων επίδρασης αποτελεσματικών πρακτικών διαχείρισης ενέργειας στις ελληνικές επιχειρήσεις

Abstract

Η Διαχείριση Ενέργειας (Energy Management) αποτελεί μια φιλοσοφία διοίκησης, η οποία εφαρμόζοντας συστηματικές δραστηριότητες και διαδικασίες αποσκοπεί στον περιορισμό του ενεργειακού κόστους μέσω της εξοικονόμησης ενέργειας και στην περιστολή των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που απορρέουν από τη χρήση της. Η εφαρμογή της Διαχείρισης Ενέργειας τις τελευταίες δεκαετίες έχει κερδίσει μια θέση στην φαρέτρα των επιχειρήσεων που επιθυμούν να εξοικονομήσουν ενεργειακούς πόρους, να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του κεφαλαιώδους ζητήματος της κλιματικής αλλαγής και ταυτόχρονα να διατηρήσουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Υπό αυτό το πρίσμα, ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις, αναγνωρίζοντας τη σημασία της, ανταποκρίνονται σε αυτή την πρόκληση και εστιάζουν την προσοχή τους στην εφαρμογή της Διαχείρισης Ενέργειας. Κύριο στόχο της παρούσας διατριβής αποτελεί η αναγνώριση και η ανάλυση των κρίσιμων παραγόντων επίδρασης αποτελεσματικών πρακτικών Διαχείρισης Ενέργειας στις ελληνικές επιχειρήσεις αλλά και η διερεύνηση της πρακτικής και συστηματικής εφαρμογής της ενεργειακής διαχείρισης στις επιχειρήσεις. Για την προσέγγιση του αντικειμένου η παρούσα διατριβή δομείται σε δύο διακριτά μέρη, το θεωρητικό και το εμπειρικό. Συγκεκριμένα, το θεωρητικό μέρος περιλαμβάνει την κριτική επισκόπηση της υφιστάμενης βιβλιογραφίας αλλά και την ανάπτυξη ενός νέου συστημικού Πλαισίου Εφαρμογής της Διαχείρισης Ενέργειας, το οποίο κρίθηκε απαραίτητο με βάση την προηγούμενη επισκόπηση προκειμένου να καταστεί εφικτή η συστηματική εφαρμογή της Διαχείρισης Ενέργειας. Το εμπειρικό μέρος περιλαμβάνει τη υλοποίηση στοχευμένης έρευνας πεδίου με ερωτηματολόγιο, με σκοπό την εξέταση κρίσιμων ερωτημάτων και υποθέσεων τα οποία σχετίζονται με τη συστηματική και πρακτική εφαρμογή της Διαχείρισης Ενέργειας στις ελληνικές επιχειρήσεις. Η επισκόπηση της υφιστάμενης βιβλιογραφίας ανέδειξε τον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζει η Διαχείριση Ενέργειας στο χώρο των επιχειρήσεων, αποσαφηνίζοντας την έννοια και το περιεχόμενο της. Παράλληλα, εντοπίζονται και αναλύονται όλες εκείνες οι κρίσιμες παράμετροι οι οποίες δύνανται να ασκήσουν επιρροή στην συστημική αλλά και την πρακτική εφαρμογή της Διαχείρισης Ενέργειας. Επιπρόσθετα, προκειμένου να καταστεί εφικτή η εφαρμογή και μέτρηση της Διαχείρισης Ενέργειας με συστηματικό και πρακτικό τρόπο απαιτήθηκε αφενός η ύπαρξη ενός πλαισίου, το οποίο καθορίζει σαφώς τα κύρια επιμέρους συνθετικά στοιχεία ενός συστήματος Διαχείρισης Ενέργειας και αφετέρου η δημιουργία ενός πλέγματος αποτελεσματικών πρακτικών Διαχείρισης Ενέργειας. Η ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας ανέδειξε την ύπαρξη συστημικών προσεγγίσεων αναφορικά με την εφαρμογή της Διαχείρισης Ενέργειας στις οποίες ωστόσο, παρατηρήθηκαν ορισμένες ελλείψεις και αδυναμίες. Το Πλαίσιο της συστημικής Εφαρμογής της Διαχείρισης Ενέργειας αναπτύχθηκε στην παρούσα διατριβή ως απάντηση στις αδυναμίες αυτές. Το εμπειρικό μέρος της παρούσας διατριβής πραγματεύεται την έρευνα πεδίου με ερωτηματολόγιο, η οποία πραγματοποιήθηκε με σκοπό τη διερεύνηση της εφαρμογής της Διαχείρισης Ενέργειας στις ελληνικές επιχειρήσεις. Σημειώνεται ότι, η ανάπτυξη της διερεύνησης της συστηματικής εφαρμογής της Διαχείρισης Ενέργειας στηρίχθηκε στο αντίστοιχο συστημικό Πλαίσιο Εφαρμογής και το σύνολο του ερωτηματολογίου στην υφιστάμενη βιβλιογραφία. Τα ερωτηματολόγια εστάλησαν σε επιχειρήσεις οι οποίες δραστηριοποιούνται στο ελλαδικό χώρο και απασχολούν κατ' ελάχιστον 10 εργαζομένους. Ως μέθοδος δειγματοληψίας επιλέχθηκε η δειγματοληψία κατά ομάδες (cluster sampling). Το ποσοστό απόκρισης στην έρευνα διαμορφώθηκε στο 20.3% και, μετά τους σχετικούς ελέγχους ποιότητας των απαντήσεων, 129 ερωτηματολόγια θεωρήθηκαν έγκυρα. Τα αποτελέσματα αυτών αναλύθηκαν με βάση τις καθιερωμένες μεθόδους στατιστικής ανάλυσης. Όσον αφορά στα κύρια ευρήματα της έρευνας, αρχικά καθίσταται σαφές ότι η υλοποίηση της Διαχείρισης Ενέργειας στις ελληνικές επιχειρήσεις, επηρεάζεται ιδιαίτερα θετικά από την εφαρμογή δομημένου και ολοκληρωμένου συστήματος Διαχείρισης Ενέργειας. Ως επιπλέον κρίσιμοι προσδιοριστικοί παράγοντες για την εφαρμογή της Διαχείρισης Ενέργειας στη λειτουργία των επιχειρήσεων, αναδείχθηκαν η Χρήση Σύγχρονης Τεχνολογίας, η Συμμετοχή των εργαζομένων και η Δέσμευση της Ανώτατης Διοίκησης. Σε αυτό το πλαίσιο, ενδιαφέρον παρουσιάζει το εύρημα ότι, η συνεισφορά του Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης Ενέργειας φαίνεται να είναι σαφώς μεγαλύτερη από τη συνεισφορά της Χρήσης Σύγχρονης Τεχνολογίας και της Συμμετοχής των εργαζομένων. Ένα ακόμα ενδιαφέρον στοιχείο αφορά στη διαπίστωση ότι η Δέσμευση της Ανώτατης Διοίκησης επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό θετικά τόσο την πρακτική όσο και τη συστηματική εφαρμογή της Διαχείρισης Ενέργειας. Τέλος, ένα άλλο σημαντικό εύρημα το οποίο αναδείχθηκε αφορά στο γεγονός ότι τόσο το μέγεθος των επιχειρήσεων όσο και η πιστοποίηση αυτών με Πρότυπα Συστήματα Διοίκησης ασκούν θετική επίδραση στην πρακτική Εφαρμογή της Διαχείρισης Ενέργειας αφενός μέσω ενός Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης Ενέργειας και αφετέρου μέσω της Συμμετοχής των εργαζομένων. Η διατριβή ολοκληρώνεται με τη σύνθεση των ευρημάτων και συγκεκριμένες προτάσεις για μελλοντική έρευνα.