Το σύστημα εποπτείας και κοινωνικής λογοδοσίας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ)

Abstract

Θα έπρεπε οι κεντρικές τράπεζες (ΚΤ) να είναι επιφορτισμένες με την επιδίωξη της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας μέσω της προληπτικής εποπτείας των επιμέρους τραπεζών (μικρό – προληπτική εποπτεία); Και αν ναι, θα πρέπει να έχει αυτό επίπτωση στον τραπεζικό λογοδοτικό μηχανισμό; Το ερώτημα αυτό είναι μακροχρόνιο. Στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), ενός θεσμού, υπό συνεχή ανάπτυξη και μετάλλαξη τα τελευταία 60 χρόνια, παρουσιάστηκε ένα μοναδικό και πρωτοφανές οικονομικό, πολιτικό και ακόμη και κοινωνικό πείραμα με αβέβαιο αποτέλεσμα, η υπερεθνική τραπεζική εποπτεία. Συγκεκριμένα, σε ότι αφορά το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, η ΕΕ υιοθέτησε μια θεμελιώδη αλλαγή στην τραπεζική πολιτική μετατοπίζοντας την εποπτεία των τραπεζών σε υπερεθνικό επίπεδο, με την δημιουργία του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (ΕΕΜ) υπό την εξουσία της ΕΚΤ δημιουργώντας κατά αυτόν τον τρόπο ένα σημείο χωρίς επιστροφή για την Τραπεζική Ένωση. Επί του παρόντος, φαίνεται ότι η ευρωπαϊκή εποπτεία συνδέεται σαφώς με την εν εξελίξει κρίση αλλά και με μια βαθύτερα ριζωμένη πανευρωπαϊκή ανάγκη για εποπτεία. Αυτό το άρθρο περιγράφει το γενικό πλαίσιο και τα κύρια χαρακτηριστικά του νέου πλαισίου εποπτείας, τα μοντέλα τραπεζικής ρύθμισης που προσεγγίζει η ΕΚΤ καθώς και τους λόγους δημιουργίας του κανονισμού του ΕΕΜ στο πλαίσιο των κύριων θεωριών ολοκλήρωσης. Ένα άλλο θέμα άξιο αναφοράς είναι η υποχρέωση λογοδοσίας των ΚΤ, η οποία είναι κατανοητή ως η νομική και πολιτική υποχρέωση μιας ανεξάρτητης ΚΤ να δικαιολογεί και να εξηγεί τις αποφάσεις της στους πολίτες και τους εκλεγμένους αντιπροσώπους τους. Συγκεκριμένα, η ΕΚΤ γνώρισε μια άνευ προηγουμένου επιδείνωση του επιπέδου εμπιστοσύνης των πολιτών, η οποία σε συνάρτηση με την έλλειψη λογοδοσίας και διαφάνειας, όσον αφορά όχι μόνο τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα αλλά και τα κράτη μέλη της ευρωζώνης, καθιστά επικίνδυνο το όλο εγχείρημα εποπτείας. Προκειμένου να αξιολογηθούν τα ζητήματα αυτά, τα κύρια ερευνητικά προβλήματα είναι οι καθοριστικοί παράγοντες εμπιστοσύνης στις ΚΤ και η αποτελεσματικότητα των διαύλων λογοδοσίας της ΕΚΤ και δη στην Ελλάδα. Ουσιαστικά, παρά τις προθέσεις της ΕΕ, τα μέλη της οποίας τάσσονται υπέρ ενός κοινού εποπτεύων του χρηματοπιστωτικού τομέα, οι κίνδυνοι που συνεπάγονται δεν πρέπει να υποτιμώνται. Το ερώτημα που παραμένει, συνεπώς, είναι αν τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, τα κράτη μέλη και οι Ευρωπαίοι πολίτες, είναι στην πραγματικότητα έτοιμοι γι 'αυτό το τεράστιο άλμα.