Το μέτρο του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η πιλοτική εφαρμογή του, με την ονομασία «Εγγυημένο Κοινωνικό Εισόδημα», στην Ελλάδα

Abstract

Η φτώχεια αποτελεί ένα διαχρονικό κοινωνικό φαινόμενο. Η αντιμετώπισή της προϋποθέτει τη λήψη κατάλληλων προνοιακών μέτρων, εκ των οποίων μείζονος σημασίας είναι η εισοδηματική ενίσχυση. Στο πλαίσιο αυτό, το μέτρο του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος (ΕΕΕ) είναι επιβεβλημένο. Άλλωστε, «χωρίς αυτό δε νοείται ένα συνεκτικό κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας». (βλ. Μ. Ματσαγγάνης, Η κοινωνική αλληλεγγύη και οι αντιφάσεις της, Ο ρόλος του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος σε μία σύγχρονη κοινωνική πολιτική, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα, 2004, σ.99). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με τη σύσταση 92/441/ΕΟΚ, που δημοσιεύτηκε στις 24/06/1992 και αφορά τα κοινά κριτήρια επαρκών πόρων διαβίωσης και κοινωνικής βοήθειας στα συστήματα κοινωνικής προστασίας των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παροτρύνει τα κράτη-μέλη της ΕΕ να θεσπίσουν συστήματα ΕΕΕ, ως μέτρο εγγύησης ελαχίστων πόρων διαβίωσης. Σήμερα, στην πλειοψηφία των κρατών-μελών της ΕΕ υπάρχει κάποιο θεσπισμένο γενικό εθνικό σύστημα ΕΕΕ. Εξαίρεση αποτελούν η Ιταλία και η Ισπανία, χώρες των οποίων το ΕΕΕ λειτουργεί σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, αντίστοιχα, η Ουγγαρία, που δε διαθέτει ένα γενικό αλλά ειδικά συστήματα ΕΕΕ και η Ελλάδα, στην οποία πρόσφατα ξεκίνησε η πιλοτική εφαρμογή προγράμματος ΕΕΕ. Στην παρούσα εργασία, πραγματοποιείται, αρχικά, γενική αναφορά στη φτώχεια και τις βασικές μορφές της καθώς και στους δείκτες που έχουν τεθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τη μέτρηση της φτώχειας και στα σχετικά αποτελέσματα που προκύπτουν (με πηγή την Eurostat) για τα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ (στην εργασία δεν συμπεριλαμβάνεται η Κροατία, η οποία εισήχθη στην ΕΕ το 2013 και τα διαθέσιμα στοιχεία δεν είναι επαρκή). Στο ίδιο κεφάλαιο (πρώτο), παρουσιάζονται και τα βασικά μέτρα για την αντιμετώπιση της φτώχειας στην ΕΕ, που έχουν προταθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020, για μία έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη» και περιλαμβάνονται στην «Ευρωπαϊκή πλατφόρμα για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού». Το επόμενο κεφάλαιο (δεύτερο) αναφέρεται στο μέτρο του ΕΕΕ στα 26 κράτη-μέλη της ΕΕ (η περίπτωση της Ελλάδας αναλύεται στο τρίτο κεφάλαιο) και συγκεκριμένα, στα κριτήρια επιλεξιμότητας, στη διάρκεια χορήγησης της παροχής, στο ποσό της εισοδηματικής ενίσχυσης καθώς και στη σύνδεση της τελευταίας με την ένταξη στην απασχόληση και την πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες ποιότητας. Τέλος, η εργασία ολοκληρώνεται -τρίτο κεφάλαιο- με την περιγραφή των υφιστάμενων εισοδηματικών ενισχύσεων που παρέχει το ελληνικό κράτος, με αναφορά στις προτάσεις και προσπάθειες εισαγωγής ενός ΕΕΕ στην Ελλάδα και τελικά, με την παρουσίαση του πιλοτικού προγράμματος ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, που ψηφίστηκε το 2012, φέρει τον τίτλο «Εγγυημένο Κοινωνικό Εισόδημα» και η πιλοτική του εφαρμογή αφορά 13 δήμους της ελληνικής επικράτειας.