Όψεις της πολιτικής υγείας της Ε.Ε.: πλαίσιο, προβλήματα, προοπτικές

Abstract

Οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ζουν κατά μέσο όρο περισσότερο και με καλύτερη υγεία απ’ ό,τι οι προηγούμενες γενιές. Ωστόσο, η ΕΕ η αντιμετωπίζει ένα σοβαρό πρόβλημα: υπάρχουν σημαντικές διαφορές στον τομέα της υγείας μεταξύ των κρατών μελών αλλά και στο εσωτερικό τους. Οι διαφορές αυτές επεκτείνονται και στον τρόπο χρηματοδότησης των υπηρεσιών υγείας. Καμία εναρμόνιση του υγειονομικού χάρτη δεν διαφαίνεται άμεσα, αφού η νομική βάση της πολιτικής της ΕΕ στον τομέα της υγείας παγιώθηκε μόλις το 1992 από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ με το άρθρο 129, βάσει του οποίου η προστασία και η προαγωγή της υγείας ενθαρρύνονται και υποστηρίζονται με τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών. Μετά την ισχύ της συνθήκης του Άμστερνταμ το 1999, το άρθρο 129 αντικαταστάθηκε από το άρθρο 152, σύμφωνα με το οποίο η ενισχυμένη πλέον κοινοτική δράση αποβλέπει στη βελτίωση της δημόσιας υγείας, την πρόληψη των ασθενειών και την εξάλειψη των πηγών κινδύνου για την ανθρώπινη υγεία. Η Κοινότητα μπορεί τώρα να υιοθετήσει μέτρα που να διασφαλίζουν (και όχι μόνο να συμβάλλουν σε) ένα υψηλό επίπεδο προστασίας της ανθρώπινης υγείας. Στο πλαίσιο της εφαρμογής των στόχων του άρθρου 152 μπορούν να προβλεφθούν κοινοτικά μέτρα που να συμπληρώνουν μόνο τη δράση των κρατών μελών, κυρίως μέσω της ενθάρρυνσης της συνεργασίας μεταξύ τους, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας. Η επίτευξη των στόχων της ΕΕ στον τομέα της υγείας επιχειρείται μέσω των προγραμμάτων κοινοτικής δράσης και των στρατηγικών για τη δημόσια υγεία. Οι πολιτικές αυτές προσανατολίζονται κυρίως στην ενημέρωση, την ικανότητα αντιμετώπισης των κινδύνων για την υγεία καθώς και την πρόληψη των ασθενειών. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στην κοινοτική νομοθεσία, από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, σε θέματα όπως είναι η ελεύθερη διακίνηση ασθενών και επαγγελματιών υγείας, η ηλεκτρονική υγεία, περιβάλλον και υγεία, υγεία και ασφάλεια στην εργασία και υγεία και βιοεπιστήμες. Τα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει η ΕΕ είναι πολλά. Τα κυριότερα περιστρέφονται γύρω από την υπόστασή της ως οικονομική οντότητα, καθώς και από το ελλιπές θεσμικό πλαίσιο που δεν επιτρέπει την υποβολή νόμων για εναρμόνιση των υπηρεσιών υγείας μεταξύ των κρατών μελών. Σε αυτά έρχεται να προστεθεί η σοβαρή χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση σε συνδυασμό με τους περιορισμένους πόρους για την υγεία, ενώ αντιμετωπίζει αποθαρρυντικές δημογραφικές (γήρανση, μετανάστευση) και κοινωνικές (αυξανόμενες ανισότητες μεταξύ των "εχόντων" και "ενδεών") προκλήσεις. Ίσως o ακρογωνιαίος λίθος για μια βιώσιμη Ευρώπη να είναι η υγιής γήρανση του πληθυσμού.