Η ευρωπαϊκή πολιτική ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων στον τομέα της ενέργειας

Abstract

Το ευρωπαϊκό σύστημα αρχών και αξιών βασίζεται κατά κύριο λόγο στην ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών και υπηρεσιών και στην εμπέδωση της λειτουργίας της ενιαίας εσωτερικής αγοράς. Με γνώμονα την διατήρηση ενός συστήματος ανόθευτου και ελεύθερου ανταγωνισμού, η Ευρωπαϊκή Ένωση ως κανονιστικό οικοδόμημα χορηγεί κρατικές ενισχύσεις σε εθνικές επιχειρήσεις ή κλάδους παραγωγής μέσω οικονομικής υποβοήθησης. Η πρακτική αυτή, όμως, δύναται να στρεβλώσει τον ανταγωνισμό σε ενδοενωσιακό επίπεδο κυρίως εξαιτίας του επιλεκτικού χαρακτήρα της οικονομικής υποβοήθησης συγκεκριμένων επιχειρηματικών κλάδων. Η λειτουργία της Ενιαίας Αγοράς είναι ασύμβατη με πρακτικές που μπορούν να υπονομεύσουν την ισότητα των ευκαιριών επιτρέποντας στους λήπτες των κρατικών ενισχύσεων συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών τους. Για τους λόγους αυτούς, η παροχή κρατικών ενισχύσεων στα κράτη μέλη υπόκειται σε ενωσιακό έλεγχο ούτως ώστε να αξιολογείται η στόχευσή τους και να μην στρεβλώνεται ο ανταγωνισμός. Συγκεκριμένα, οι κρατικές ενισχύσεις θα πρέπει να αποτελούν το εργαλείο υλοποίησης των ενωσιακών στόχων που αφορούν στην απρόσκοπτη λειτουργία της Ενιαίας Αγοράς με απόλυτο σεβασμό στην τήρηση των κανόνων ανταγωνισμού. Άλλωστε, η δικαιολογητική βάση της πρακτικής αυτής έγκειται στην δυνατότητα αποκατάστασης οικονομικών ανεπαρκειών με απώτερο στόχο την εύρυθμη λειτουργία των αγορών και τα υψηλά επίπεδα ανταγωνιστικότητας. Με βάση το σκεπτικό αυτό, γίνεται σαφής νομοθετική αναφορά στο καθεστώς που διέπει τις κρατικές ενισχύσεις στο κείμενο της Συνθήκης για την Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (107 παρ.1 ΣΛΕΕ). Επίσης, η Επιτροπή αποφαίνεται σχετικά με τη συμβατότητα της παρασχεθείσας ενίσχυσης με την Κοινή Αγορά. Σε ό,τι αφορά στην ενεργειακή πολιτική, η οποία έχει ρητώς αναχθεί σε ευρωπαϊκή πολιτική, οι κρατικές ενισχύσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως κίνητρο στις επιχειρήσεις του κλάδου να επιτύχουν επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος υψηλότερο από εκείνο που θα εφάρμοζαν αν δεν υπήρχαν τα δεσμευτικά πρότυπα. Η Επιτροπή καθορίζει το πλαίσιο παροχής των ενισχύσεων με γνώμονα πάντοτε την ορθή λειτουργία της Ενιαίας Αγοράς. Δεδομένου ότι το περιβάλλον και η ενέργεια αποτελούν πεδία συντρεχουσών αρμοδιοτήτων, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε ήδη από το 2007 τα κράτη μέλη και τα ενωσιακά όργανα σε διαβούλευση για την ανάληψη δράσεων σχετικά με την ανάπτυξη βιώσιμης και ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής πολιτικής για το κλίμα και την ενέργεια. Ο στόχος της ενεργειακής πολιτικής για την Ευρώπη κινείται σε τρία επίπεδα: εξασφάλιση της ασφάλειας εφοδιασμού με σεβασμό στην κυριαρχία των κρατών μελών επί πρωτογενών πηγών ενέργειας, διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας της εσωτερικής ευρωπαϊκής αγοράς και την προώθηση της διασύνδεσης ενεργειακών δικτύων ούτως ώστε η οικονομικά προσιτή ενέργεια να είναι διαθέσιμη σε όλους. Η δέσμη αυτή των στόχων μπορεί να καταστεί βιώσιμη στα πλαίσια καθορισμού από την Επιτροπή των προϋποθέσεων υπό τις οποίες μπορούν να χορηγηθούν σε επιχειρήσεις κρατικές ενισχύσεις χωρίς να βλάπτεται η ορθή λειτουργία της Ενιαίας Αγοράς. Υπό το πρίσμα αυτό, στο παρόν πόνημα θα γίνει μια προσέγγιση στο ζήτημα αυτό αναλύοντας τις έννοιες, το κανονιστικό πλαίσιο αλλά και το νομοπαραγωγικό έργο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά με την ευρωπαϊκή πολιτική ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων.