Εταρικές αποδόσεις που οδηγούν στην ιδιωτικοποίηση : από τη θεωρία στην περίπτωση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος

Abstract

Η παγκοσμιοποίηση των αγορών χρήματος και κεφαλαίου, η διασυνοριακή παροχή τραπεζικών προϊόντων και υπηρεσιών, η κατάργηση ρυθμίσεων των εγχώριων χρηματοπιστωτικών αγορών και η πλήρης απελευθέρωση της διασυνοριακής κίνησης κεφαλαίων στις ανεπτυγμένες χώρες είναι μερικές από τις ραγδαίες εξελίξεις που συντελούνται σήμερα στο χρηματοπιστωτικό κλάδο. Η δημιουργία μεγάλων τραπεζικών οργανισμών (μέσω συγχωνεύσεων και εξαγορών), η σύναψη στρατηγικών συμμαχιών μεταξύ τραπεζικών μονάδων, η εφαρμογή προγραμμάτων εκσυγχρονισμού, εξυγίανσης και περιορισμού δαπανών και η επιλεκτική ανάπτυξη ορισμένων διεθνών δραστηριοτήτων είναι η νέα πραγματικότητα. Παράλληλα, εμφανίζονται συνεχώς στρατηγικά προγράμματα για τη διαχείριση κινδύνων, σε συνάρτηση με προγράμματα ελέγχου και περιορισμού των λειτουργικών δαπανών, με έμφαση στη βελτίωση της παραγωγικότητας, αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας των τραπεζών. Στις χώρες με προηγμένη οικονομία, οι ιδιωτικοποιήσεις στον τραπεζικό τομέα στοχεύουν περισσότερο στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και αποτελεσματικότητας της οργάνωσης και διοίκησης των τραπεζών. Οι ιδιωτικοποιήσεις στο χώρο των ελληνικών τραπεζών είναι εξαιρετικά περιορισμένες σε σύγκριση με αυτές που πραγματοποιούνται σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το μεγάλο μέγεθος του εμπορικού κρατικού τραπεζικού τομέα και οι πιθανές αρνητικές επιπτώσεις του στην ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας θα ήταν δυνατό να προτρέψει τους σχεδιαστές οικονομικής πολιτικής στη λύση της ιδιωτικοποίησης δραστηριοτήτων που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν αποτελεσματικότερα κάτω από ιδιωτικό καθεστώς. Σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποίησε το ΙΟΒΕ, η ελληνική τραπεζική αγορά χαρακτηρίζεται από υψηλό βαθμό συγκέντρωσης, με κύριους πρωταγωνιστές την Εθνική και την Εμπορική Τράπεζα. Κατά συνέπεια, το δημόσιο ελέγχει ένα σημαντικό ποσοστό των συνολικών τραπεζικών δραστηριοτήτων. Ωστόσο, παρατηρείται μια τάση μείωσης του βαθμού συγκέντρωσης. Στη δεκαετία 1985-1995 η Εθνική και η Εμπορική έχασαν σημαντικά μερίδια στις αγορές καταθέσεων και χορηγήσεων. Αναλύοντας την πιθανή λύση της ιδιωτικοποίησης στο κρατικό τραπεζικό σύστημα, διαπιστώνουμε ότι το κράτος μπορεί να παρέχει υπηρεσίες στους πολίτες, χωρίς κατ' ανάγκη να είναι το ίδιο τραπεζίτης ή επιχειρηματίας. Ο κρατικισμός μπορεί να οδηγήσει σε πολύ αρνητικά αποτελέσματα και η ιδιωτικοποίηση θα μπορούσε να αποτελέσει μια διέξοδο. Ο όρος ιδιωτικοποίηση είναι μια σχετικά νέα έννοια και αναφέρεται στη μεταφορά μιας δραστηριότητας, μιας επιχείρησης, μιας υπηρεσίας ή ακόμη και ενός ολόκληρου κλάδου από το δημόσιο έλεγχο ή ιδιοκτησία, στον ιδιωτικό. Η ιδιωτικοποίηση θα μπορούσε ευρύτερα να οριστεί ως μία πράξη περιορισμού του ρόλου του κράτους ή αύξησης του ρόλου του ιδιωτικού τομέα σε κάποια συγκεκριμένη δραστηριότητα ή στην ιδιοκτησία περιουσιακών στοιχείων. Συνοπτικά, η ιδιωτικοποίηση αναφέρεται στη μετάβαση από ένα μηχανισμό με μεγάλη κρατική επιρροή σε έναν άλλο με λιγότερη, ενώ μπορεί και να σημαίνει μετάβαση σε ένα μηχανισμό, όπου ο ιδιωτικός τομέας ασκεί κυρίαρχο ρόλο. Με την απελευθέρωση του μηχανισμού λειτουργίας και με την κατάργηση κάθε είδους ελέγχου στις τιμές ή άλλων περιορισμών, η αγορά είναι σε θέση να προσαρμοσθεί κατά τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο στις ανάγκες του κοινού. Επίσης, μέσω της ιδιωτικοποίησης εξασφαλίζεται η επαναδραστηριοποίηση των επιχειρήσεων με διασφάλιση λειτουργίας στο αντικείμενο τους και κυρίως, με παράλληλη διατήρηση όσο το δυνατόν περισσότερων θέσεων εργασίας.