Παγκοσμιοποίηση και ναυτιλία: παράλληλη πορεία και επιπτώσεις

Abstract

Οι εθνικές αγορές συγκροτήθηκαν ιστορικά σε ένα πλαίσιο όπου υπήρχε κρατική εξουσία και βάση για εθνικό νόμισμα. Το διεθνές εμπόριο είδε μεγάλη ανάπτυξη —μία πραγματική παγκοσμιότητα— στα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ανάπτυξη της παγκόσμιας αγοράς τότε στηρίχθηκε σε ένα αυστηρό πλαίσιο ρυθμίσεων που συνοψίστηκαν στον θεμελιώδη κανόνα χρυσού, ο οποίος οροθετούσε τη συναλλαγματική σταθερότητα, τη συμπεριφορά κρατών και την κίνηση κεφαλαίων. Σήμερα ζούμε μια νέα πρωτοφανή περίοδο παγκοσμιότητας της οικονομίας. Συγκροτείται ραγδαία η παγκόσμια αγορά εμπορευμάτων, κεφαλαίων, τεχνογνωσίας, εργασίας. Εμφανίζεται όμως μια μεγάλη ασυμμετρία: Δεν υπάρχει παγκόσμιο κράτος που να αναλαμβάνει τον παλαιό ρυθμιστικό ρόλο του εθνικού κράτους στην ανάπτυξη της αγοράς. Η νέα παγκοσμιότητα αναπτύσσεται χωρίς «υποκείμενο διακυβέρνησης». Εκπορεύεται από την πελώρια πρόοδο στην τεχνολογία της πληροφορίας/επικοινωνίας, αλλά και από μια διεθνή πολιτική συναίνεση που διαμορφώθηκε σταδιακά επί τριάντα χρόνια, κυρίως στις ηγέτιδες του «πρώτου κόσμου». Μετά τις πετρελαϊκές κρίσεις, τις αποκανονικοποιήσεις των τραπεζικών αγορών (deregulation) και την κατάρρευση του σοβιετικού μπλοκ, η αρχή της ελευθέρωσης των αγορών έγινε η βάση οργάνωσης του διεθνούς οικονομικού συστήματος. Είναι σημαντικό ότι, ενώ παλαιότερα η «παγκοσμιοποίηση» στηριζόταν σε θεσπισμένους κανόνες σταθερότητας των νομισμάτων, τώρα τέτοιοι κανόνες δεν υπάρχουν. Γενικότερα, η σημερινή παγκοσμιότητα δεν διαθέτει επαρκείς υποδομές σταθερότητας. Στην παρούσα μελέτη πρώτα θα συζητήσουμε τη σχέση «συμβίωσης» μεταξύ της παγκοσμιοποίησης και της ναυτιλίας, όπου η παγκοσμιοποίηση αύξησε τις απαιτήσεις της από τη ναυτιλία, ενώ η ναυτιλία έχει σχεδόν απολύτως ενεργοποιήσει την παγκοσμιοποίηση.