Γεωπολιτική της ενέργειας - ρεαλιστική προσέγγιση: το νέο μεγάλο παιχνίδι

Abstract

Σε αυτή την εργασία μελετάται η γεωπολιτική της ενέργειας και κυρίως του πετρελαίου, καθώς μέχρι πρόσφατα ήταν η κύρια πηγή παροχής ενέργειας, υπό την ρεαλιστική θεώρηση. Παίρνοντας ως υπόθεση ότι τα κράτη δρουν ρεαλιστικά, γίνεται μια προσπάθεια να απαντηθούν κάποια καίρια ερωτήματα όσον αφορά τα κράτη, την εξωτερική τους πολιτική και το συσχετισμό αυτής με την ενεργειακή ασφάλεια. Οι περισσότερες Μεγάλες Δυνάμεις, είναι χώρες εισαγωγής ενεργειακών πόρων. Με την αυξανόμενη οικονομική ανάπτυξη της Κίνας, τίθενται στο προσκήνιο νέα ερωτήματα και προκλήσεις, όσον αφορά την μετάφραση της οικονομικής της ευμάρειας σε ενεργειακή ζήτηση, τους κινδύνους που διατρέχει η ίδια και πως οι άλλες μεγάλες δυνάμεις απαντούν σε αυτούς και τις ανάγκες της. Σε συνδυασμό με την ανοδική πορεία των μακροχρόνιων ενεργειακών αναγκών της Ευρώπης και την εξάρτηση της, κυρίως από έναν μόνο προμηθευτή φυσικού αερίου, τη Ρωσία, αναδύεται η περιοχή της Ευρασίας σε περιοχή έντονου ανταγωνισμού μεταξύ των συμμετεχόντων. Η Αμερική δεν μένει αμέτοχη σε όλο αυτό το παιχνίδι. Ασκεί πίεση στην Ευρώπη για τη διαφοροποίηση των εισαγωγών της και επιδιώκει τον έλεγχο της περιοχής της Κασπίας και της Κεντρικής Ασίας, με αποτέλεσμα ο ανταγωνισμός μεταξύ των μεγάλων παικτών να οξύνεται. Έτσι ο ρόλος της γεωπολιτικής έρχεται ξανά στην επιφάνεια κι η ενεργειακή ασφάλεια διαδραματίζει αποφασιστικό μοχλό κίνησης στην εξωτερική πολιτική των κρατών. Λέγεται ότι το Νέο Μεγάλο Παιχνίδι των Μεγάλων δυνάμεων για τον έλεγχο των πηγών και της περιοχής της Κεντρικής Ασίας, είναι πολύ πιο έντονο από εκείνο του 19ου αιώνα για τη διεκδίκηση της Ινδίας από την Αγγλία και τη Ρωσία. Τα ερωτήματα είναι πολλά και οι απαντήσεις αμφιλεγόμενες ακόμη και για την αρχική υπόθεση, του ποια θεωρία είναι ερμηνευτικά πιο ισχυρή στο να εξηγήσει την πολιτική των κρατών και κυρίως σε ζητήματα υψηλής στρατηγικής. Στην εργασία αυτή, υποθετικά και εμπειρικά, η ρεαλιστική προσέγγιση είναι η καλύτερη ερμηνευτικά, ώστε να εξηγήσει τη δράση των κρατών στον τομέα της ενέργειας. Μέσα από ιστορικά γεγονότα τονίζεται, η σημασία της ενέργειας και της ενεργειακής ασφάλειας για την οικονομική ανάπτυξη και την ισχύ των κρατών. Και μέσα από case studies φανερώνεται ότι η φάση πολιτικοποίησης ενός σχεδίου διαμετακόμισης ενέργειας, από ένα κράτος- προμηθευτή σε ένα κράτος- καταναλωτή, είναι κεφαλαιώδους σημασίας και σχετίζεται άμεσα με τα συμφέροντα και την εξωτερική πολιτική των κρατών αυτών και όσων εμπλέκονται σε αυτό το σχέδιο.