Μελέτη για τη δυνατότητα παροχής καθαρής και φθηνής ενέργειας στην περιοχή της Υποσαχάριας Αφρικής. Ανάλυση της τρέχουσας αγοράς, προκλήσεις και ευκαιρίες

Abstract

Σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι να αναδείξει το πρόβλημα ενεργειακής ανεπάρκειας στις χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής και την ανάγκη προώθησης του 7ου ΣΒΑ «Καθαρή και Φθηνή Ενέργεια». Αρχικά, παρουσιάζονται οι 17 ΣΒΑ, με εκτενέστερη ανάλυση στον 7ο ΣΒΑ, εστιάζοντας στην προώθηση καθαρής, φθηνής ενέργειας για όλες τις κοινωνικές ομάδες, και στη συνέχεια αναφέρεται το πρόγραμμα Lighting Global, το οποίο στοχεύει στην παροχή καθαρής ενέργειας σε απομακρυσμένες και λιγότερο προσβάσιμες περιοχές της Υποσαχάριας Αφρικής. Το πρόγραμμα υποστηρίζει την ανάπτυξη αποκεντρωμένων λύσεων ηλιακής ενέργειας, όπως μικροδίκτυα και αυτόνομα ηλιακά συστήματα, που επιτρέπουν την ηλεκτροδότηση κοινοτήτων χωρίς πρόσβαση στο εθνικό δίκτυο. Στη συνέχεια, εξετάζεται η περίπτωση της Σιέρα Λεόνε, όπου μόλις το 22% του πληθυσμού έχει πρόσβαση στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας, ποσοστό κάτω από τον μέσο όρο της Υποσαχάριας Αφρικής που είναι 30%. Οι απώλειες μεταφοράς και διανομής φτάνουν το 38% της παραγόμενης ενέργειας, επηρεάζοντας σημαντικά τη διαθεσιμότητα ηλεκτρισμού. Η συνολική εγκατεστημένη ισχύς ανέρχεται σε 208,8 MW (2021), με κύριες πηγές το πλωτό εργοστάσιο Karpowership (65 MW) και τον υδροηλεκτρικό σταθμό Bumbuna (50 MW), ενώ μικρότερη συμβολή παρέχεται από άλλους υδροηλεκτρικούς, θερμικούς και ηλιακούς σταθμούς. Το 2021, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας προήλθε κατά 41% από υδροηλεκτρική ενέργεια, 58% από θερμικούς σταθμούς μαζούτ και μόλις 1% από ηλιακή ενέργεια. Η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκε από 52,4 MW το 2015 σε 106,91 MW το 2019, ενώ οι συνδεδεμένοι πελάτες αυξήθηκαν κατά 118% μεταξύ 2015 και 2021. Παρά την αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος από ΑΠΕ κατά 33,04% και από θερμικούς σταθμούς κατά 313,36% την περίοδο 2015–2021, η κατά κεφαλήν κατανάλωση παραμένει μόλις 55 kWh, μία από τις χαμηλότερες στον κόσμο. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει την ανάγκη περαιτέρω επενδύσεων σε υποδομές, τεχνολογίες και προγράμματα ενίσχυσης της ενεργειακής απόδοσης και πρόσβασης. Η Κένυα παρουσιάζεται ως πρότυπο χώρας στον τομέα των ΑΠΕ στην Αφρική και ως παράδειγμα βιώσιμης ανάπτυξης για τη Σιέρα Λεόνε και τις υπόλοιπες χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής. Η χώρα καλύπτει περίπου το 86% της ηλεκτροπαραγωγής της από ΑΠΕ, με γεωθερμική ενέργεια 46%, υδροηλεκτρική 22%, αιολική 13% και ηλιακή 5%. Η γεωθερμική ενέργεια εκμεταλλεύεται τη θερμότητα του υπεδάφους στην περιοχή του Rift Valley, καθιστώντας την Κένυα πρωτοπόρο στην Αφρική στον συγκεκριμένο τομέα. Η υδροηλεκτρική ενέργεια παρέχει σημαντική σταθερότητα στο εθνικό δίκτυο, με κύρια έργα κατά μήκος του ποταμού Τάνα, αλλά είναι ευάλωτη στις περιόδους ξηρασίας. Η αιολική ενέργεια, με κυριότερο έργο το Lake Turkana Wind Power Project, καλύπτει περίπου το 13% της παραγωγής, ενώ η ηλιακή ενέργεια αξιοποιεί υψηλό ηλιακό δυναμικό πάνω από 5 kWh/m² ημερησίως, με μεγάλα έργα όπως το Gitaru Solar Power Plant (40 MW) και το Garissa Solar Power Plant (50 MW). Επιπλέον, η Κένυα χρησιμοποιεί μικροδίκτυα και αυτόνομα ηλιακά συστήματα για την ηλεκτροδότηση απομακρυσμένων περιοχών, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής και ενισχύοντας την τοπική οικονομία, ενώ παράλληλα εξακολουθεί να χρησιμοποιεί θερμοηλεκτρικούς σταθμούς για την κάλυψη της ζήτησης σε περιόδους χαμηλής παραγωγής από ΑΠΕ, κυρίως με ντίζελ και μαζούτ, διασφαλίζοντας την ενεργειακή σταθερότητα. Η εργασία καταλήγει στην ανάγκη ενίσχυσης των επενδύσεων σε υποδομές ΑΠΕ, ανάπτυξης κινήτρων για ιδιωτικές επενδύσεις και χρηματοδοτήσεις, αξιοποίησης συνεργασιών δημόσιου–ιδιωτικού τομέα και εκπαίδευσης του τοπικού πληθυσμού για εγκατάσταση και συντήρηση ενεργειακών συστημάτων. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στην προώθηση των ΑΠΕ ως βασικού παράγοντα για τη μείωση της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα, τη μείωση του κόστους ηλεκτρισμού, την προστασία του περιβάλλοντος και την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης στις περιοχές της Υποσαχάριας Αφρικής. Τονίζεται επίσης η σημασία υιοθέτησης προγραμμάτων όπως το Lighting Global, που επιτρέπουν την ταχεία πρόσβαση σε αποκεντρωμένες και βιώσιμες λύσεις καθαρής ενέργειας, συνδέοντας έτσι τον 7ο ΣΒΑ με την αύξηση της χρήσης ΑΠΕ, τη βελτίωση της καθημερινότητας και την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης στις χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής.