Πνευματική ιδιοκτησία και Metaverse

Abstract

Μέσω μιας διεπιστημονικής προσέγγισης που ενσωματώνει το πεδίο εφαρμογής των νέων τεχνολογιών και της πνευματικής ιδιοκτησίας, η παρούσα διπλωματική εργασία εξετάζει τη σχέση μεταξύ του δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας και του μετασύμπαντος (Metaverse), αναδεικνύοντας τις νομικές προκλήσεις που προκύπτουν από τη σύγκλιση αυτών των δύο πεδίων. Στόχος της μελέτης είναι να αναλυθούν τα νέα δεδομένα που εισάγει το Metaverse σε θέματα πνευματικών δικαιωμάτων, εστιάζοντας στις δυνατότητες προστασίας των δημιουργών, τις πιθανές παραβιάσεις, καθώς και τις ρυθμιστικές λύσεις που μπορούν να εφαρμοστούν. Αρχικά, πραγματοποιείται μια εννοιολογική προσέγγιση του Metaverse, με έμφαση στα βασικά χαρακτηριστικά του, ενώ, παράλληλα, εξετάζονται οι διαφορετικές μορφές μετασύμπαντος (ανοιχτά και κλειστά περιβάλλοντα) και η επίδρασή τους στα δικαιώματα ψηφιακής ιδιοκτησίας. Το Metaverse δεν αποτελεί απλώς μια εξέλιξη του διαδικτύου, αλλά μια νέα διάσταση εικονικής πραγματικότητας, όπου η ιδιοκτησία και η οικονομική δραστηριότητα αποκτούν νέες μορφές. Οι χρήστες δημιουργούν πρωτότυπο περιεχόμενο, το οποίο υπόκειται σε καθεστώς πνευματικής ιδιοκτησίας, ωστόσο η εφαρμογή των σχετικών νομικών ρυθμίσεων στο εικονικό περιβάλλον παρουσιάζει πολυπλοκότητες. Η εργασία επικεντρώνεται στη νομική διάσταση των δημιουργιών που παράγονται εντός του Metaverse, όπως η ιδιοκτησία ψηφιακών αντικειμένων, η προστασία λογισμικού, τα πνευματικά δικαιώματα των avatars και η αδειοδότηση ψηφιακού περιεχομένου. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην εφαρμογή των υφιστάμενων κανόνων πνευματικής ιδιοκτησίας, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, καθώς και στις προκλήσεις που δημιουργεί ο αποκεντρωμένος και διασυνοριακός χαρακτήρας του Metaverse. Οι χρήστες δημιουργούν πρωτότυπο περιεχόμενο, το οποίο υπόκειται σε καθεστώς πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά η εφαρμογή των σχετικών νομικών ρυθμίσεων στο εικονικό περιβάλλον παρουσιάζει πολυπλοκότητες. Εξετάζονται επίσης ζητήματα που αφορούν τις παραβιάσεις των πνευματικών δικαιωμάτων στο Metaverse, παρουσιάζοντας χαρακτηριστικές δικαστικές υποθέσεις που έχουν ήδη αναδείξει σημαντικά νομικά ζητήματα, όπως η χρήση χωρίς άδεια έργων τέχνης και ψηφιακών δημιουργιών. Αναλύονται οι ευθύνες των πλατφορμών και των χρηστών, καθώς και οι μηχανισμοί επιβολής δικαιωμάτων. Στο πλαίσιο αυτό, οι πλατφόρμες Metaverse διακρίνονται σε κεντρικοποιημένες (όπως το Meta Horizons και το Roblox) και αποκεντρωμένες (όπως το Decentraland και το The Sandbox), με διαφορετικές προσεγγίσεις στην ιδιοκτησία και τη διαχείριση των ψηφιακών περιουσιακών στοιχείων. Σημαντική προσοχή δίνεται στις προκλήσεις που σχετίζονται με τη διαλειτουργικότητα και τη δικαιοδοσία. Η διασυνοριακή φύση του Metaverse καθιστά δύσκολη την επιβολή εθνικών νομοθεσιών, ενώ η έλλειψη σαφούς ρυθμιστικού πλαισίου δημιουργεί νομικές αβεβαιότητες. Παράλληλα, η ανωνυμία των χρηστών περιπλέκει τη διαδικασία επιβολής δικαιωμάτων και δημιουργεί προκλήσεις για τη συμμόρφωση με τις αρχές της πνευματικής ιδιοκτησίας. Η εργασία καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η νομική προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας στο Metaverse απαιτεί μια πολυεπίπεδη προσέγγιση, που θα συνδυάζει ρυθμιστικές παρεμβάσεις και διεθνή συνεργασία. Προτείνεται η ανάπτυξη νέων μηχανισμών ελέγχου, η προσαρμογή των υφιστάμενων νομικών εργαλείων και η διαμόρφωση ενός ευέλικτου πλαισίου που θα εξασφαλίζει τόσο την προστασία των δημιουργών όσο και την καινοτομία στην ψηφιακή οικονομία. Καθώς το Metaverse συνεχίζει να αναπτύσσεται, η ανάγκη για σαφείς κατευθυντήριες γραμμές και ρυθμιστικές παρεμβάσεις γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική, διαμορφώνοντας ένα νέο πεδίο για το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας στον ψηφιακό κόσμο.