Το Μετασύμπαν ως εικονική μορφή των έξυπνων πόλεων

Abstract

Τα τελευταία χρόνια, εξαπλώνεται στους τεχνολογικούς κύκλους η ιδέα του μετασύμπαντος, ήτοι ενός εικονικού, τρισδιάστατου χώρου, εντός του οποίου οι χρήστες μπορούν επικοινωνούν και να αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους, έχοντας την αίσθηση του πραγματικού κόσμου. Ο όρος πρωτοεμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990, μέσω των δημοφιλών μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας (όπως το Snow Crush του Niel Stephenson) και τα διαδικτυακά παιχνίδια MMORPG, που βασίστηκαν στην τεχνολογία της μηχανής Sensorama (η οποία παρουσιάστηκε το 1962 από τον Morton Heilig και θεωρείται το πρώτο σύστημα εικονικής πραγματικότητας), για να δημιουργήσουν τους πρώτους εικονικούς κόσμους. Στη συνέχεια, το όραμα των φουτουριστικών, εικονικών κόσμων αναπτύχθηκε μέσω της ποπ κουλτούρας της μικρής και μεγάλης οθόνης, ώσπου οι τεχνολογικές εξελίξεις του 21ου αιώνα επέτρεψαν στο όνειρο να γίνει πραγματικότητα. Ήδη οι πρώτες προσπάθειες εικονικής ζωής (όπως τα Second Life και Decentraland) απέκτησαν γρήγορα έναν αυξανόμενο αριθμό χρηστών, χαράζοντας τη πορεία για την εξελιγμένη μορφή του μετασύμπαντος, με την απόλυτα εμβυθιστική τεχνολογία εκτεταμένης πραγματικότητας, που αναμένεται να έχει ένα βαθύ αντίκτυπο στην κοινωνία των ανθρώπων. Αυτό που παρουσιάζει ενδιαφέρον, βέβαια, είναι ότι η ιδέα μιας εικονικής πραγματικότητας χρονολογείται πολύ πιο πριν από το διαδίκτυο και τη σύγχρονη τεχνολογία. Ο φιλόσοφος Πλάτων, εξερευνά μια παρόμοια έννοια στη διάσημη αλληγορία του σπηλαίου, στο έργο του Πολιτεία: περιγράφει, λοιπόν, μια ομάδα ανθρώπων που έχουν ζήσει όλη τους τη ζωή σε μια σπηλιά, κοιτάζοντας τις σκιές στον τοίχο, θεωρώντας τις πραγματικές, μέχρι που τελικά ένας από αυτούς οδηγείται έξω από τη σπηλιά στον πραγματικό κόσμο, αντιλαμβανόμενος ότι οι σκιές που κοιτούσε ήταν απλώς μια αντανάκλαση της πραγματικότητας. Αναλύοντας την έννοια του μετασύμπαντος, στο πλαίσιο της αλληγορίας του σπηλαίου, διαπιστώνεται ότι οι άνθρωποι οδηγούνται από τη φυσική τους πραγματικότητα σε μια εικονική αντανάκλαση της πρώτης, όπως ακριβώς οι άνθρωποι του σπηλαίου. Ποιες είναι όμως οι συνέπειες αυτού; Είναι δυνατόν η εμβύθιση στο μετασύμπαν να οδηγήσει σε μια άστατη και λανθάνουσα αντίληψη της πραγματικότητας, χάνοντας τελικά την αίσθηση του αληθινού; Ή μήπως είναι απλώς μια επέκταση της πραγματικότητας, ένας νέος τρόπος αίσθησης και αλληλεπίδρασης με τον κόσμο; Μετά την πανδημία του COVID-19, η προσαρμογή της ζωής σε έναν ψηφιακό κόσμο, σε συνδυασμό με τις καινοτόμες πολιτικές για την εξέλιξη της αστικής ζωής σε έξυπνες (και οικολογικές) πόλεις, χρησιμοποιώντας τις εφαρμογές των τεχνολογιών πληροφοριών και της επικοινωνίας, τοποθετεί το μετασύμπαν ως απώτερο στόχο και απόληξη της έξυπνης πόλης. Η σταδιακή μεταφορά κάθε πτυχής της ζωής στον ψηφιακό και εικονικό κόσμο, από την επαγγελματική ζωή (μέσω εξ΄ αποστάσεως συνεδρίων, συναντήσεων και εργασίας), έως την κοινωνική ζωή (σύνδεση με ανθρώπους από όλο τον κόσμο σαν να βρίσκονται στο ίδιο μέρος) και τις ποίκιλες εφαρμογές στην εκπαίδευση (εικονικά μαθήματα, ρεαλιστική εκπαίδευση σε ιατρικά, στρατιωτικά και άλλα επαγγέλματα), την υγεία, άθληση και εν γένει ευεξία (εικονικό γυμναστήριο με εκπαιδευτές ΤΝ), αλλά και διάφορες άλλες ασχολίες όπως ηλεκτρονικά παιχνίδια, ταξίδια ή επισκέψεις σε μουσεία, είναι μόνο μερικά από τα οφέλη που το μετασύμπαν θα προσφέρει στην καθημερινότητα των ανθρώπων. 4 Ωστόσο, όπως συμβαίνει με όλες τις νέες τεχνολογίες, εγείρονται αρκετά ζητήματα αναφορικά με την προστασία των χρηστών, της ιδιωτικότητας και ασφάλειας τους. Δεδομένου του γεγονότος, ότι κανονισμοί όπως ο GDPR στην Ευρώπη και ο HIPAA στις ΗΠΑ, είναι από τα πιο εκτεταμένα νομοθετήματα που εφαρμόζονται (συχνά αναλογικά, αφού δεν υπάρχει κάποια άλλη ρύθμιση) σε ζητήματα προστασίας του απορρήτου, και ειδικότερα στη διαχείριση των προσωπικών δεδομένων από τη συλλογή ως την επεξεργασία, και ελλείψεως άλλων, ειδικότερων νομοθετημάτων (πχ. Αναφορικά με την Τεχνητή Νοημοσύνη, τα κρυπτονομίσματα, το blockchain και τις εφαρμογές του, όπως το NFTS, τεχνολογίες που πλαισιώνουν τη λειτουργία του μετασύμπαντοε), υπάρχει δυσπιστία και ανησυχία σχετικά με τη διαχείριση του απόρρητου και της ασφάλειας των χρηστών (διαρροή δεδομένων, δημιουργία προφίλ χρήστη, παραβίαση και έλεγχος συσκευών, ανεξέλεγκτη συλλογή προσωπικών δεδομένων χωρίς ενημέρωση των χρηστών κ.λπ.). Επιπλέον, λόγω της δυαδικότητας του κόσμου (ενός φυσικού και ενός εικονικού, που μοιράζονται τα όρια μεταξύ τους, ώστε ο δεύτερος να λειτουργεί ως επέκταση του πρώτου), η ζωή των χρηστών θα είναι επίσης διασπασμένη, με αποτέλεσμα αυτή η δυαδικότητα να περιπλέκει ορισμένες καταστάσεις, όπως τη διαχείριση του εγκλήματος. Το “εικονικό έγκλημα” έχει ήδη διαπιστωθεί σε υπάρχοντες εικονικούς κόσμους και σε κοινότητες διαδικτυακών παιχνιδιών. Παρότι οι περισσότερες πλατφόρμες έχουν ήδη αναλάβει πρωτοβουλίες και έχουν θέσει αυστηρούς κανόνες, με επακόλουθες αντίστοιχες κυρώσεις, προκειμένου να περιοριστούν οι κακόβουλης και λανθάνουσες συμπεριφορές μεταξύ των χρηστών της κοινότητας, το εικονικό έγκλημα στο μετασύμπαν, καθώς αποτελεί ένα ευρύτερο φαινόμενο που εκτείνεται ακόμα και στον πραγματικό κόσμο, απαιτεί συγκεκριμένη, καθορισμένη και ρητή ρύθμιση. Το μετασύμπαν θα αποτελέσει ένα νέο κόσμο, μια νέα κοινωνία, η οποία θα διαμορφωθεί από την αρχή, προσφέροντας την ευκαιρία στους ανθρώπους να διορθώσουν τα λάθη του παρελθόντος. Το κλειδί για την οικοδόμηση ενός ίσου και δίκαιου κόσμου, ενός ασφαλή χώρου για όλους τους ανθρώπους, είναι ο ηθικός σχεδιασμός, ήτοι η χρήση των κατάλληλων εργαλείων για τη διασφάλιση της εμπιστοσύνης, της ουδετερότητας και της ισότητας (όπως οι τεχνολογίες blockchain και παράγωγων προϊόντων) στη διακυβέρνηση και το εμπόριο, η εφαρμογή δίκαιων και αμερόληπτων πολιτικών, οι οποίες θα χρησιμεύουν ως ήπιοι νόμοι και κατευθυντήριες γραμμές για τη διασφάλιση μιας αρμονικής διαβίωσης και, τέλος, η ανάπτυξη του μετασύμπαντος βάσει ενός ανθρωποκεντρικού σχεδιασμού, που θα ευθυγραμμίσει την εικονική ζωή με τις ηθικές αξίες, που προάγουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ανθρώπινη προσπάθεια και εμπειρία.