Διαφάνεια και επεξηγησιμότητα στα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης υπό το πρίσμα του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων

Abstract

Η παρούσα μελέτη επιχειρεί να αναδείξει τα ζητήματα αδιαφάνειας που προκύπτουν κατά την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων από τα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ), καθώς και της επεξηγησιμότητας των αποτελεσμάτων που αυτά εξάγουν, υπό το πρίσμα των εγγυήσεων του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων (ΓΚΠΔ). Στο πρώτο κεφάλαιο, αναλύονται οι ορισμοί για την Τεχνητή Νοημοσύνη, εστιάζοντας ειδικότερα στην έννοια των αλγορίθμων, τις τεχνικές μηχανικής μάθησης και την δυναμική των μεγάλων δεδομένων. Στο δεύτερο κεφάλαιο σκιαγραφούνται εν γένει τα ζητήματα προστασίας προσωπικών δεδομένων, σύμφωνα με τις επιταγές του ΓΚΠΔ, σχετικά με τις επεξεργασίες που διενεργούν τα αλγοριθμικά συστήματα, καθώς και οι κίνδυνοι που προκύπτουν για τα υποκείμενα των δεδομένων μέσα από τις αυτοματοποιημένες διαδικασίες λήψης αποφάσεων στα συστήματα ΤΝ. Εν συνεχεία, αναδεικνύονται τα χαρακτηριστικά αδιαφάνειας των συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης, τα οποία λειτουργούν σαν «μαύρα κουτιά» και πώς αυτά επηρεάζουν την εφαρμογή των βασικών αρχών επεξεργασίας των προσωπικών δεδομένων. Το τρίτο κεφαλαίο της παρούσας πραγματεύεται πώς αποτυπώνεται η θεμελιώδης αρχής της διαφάνειας στον ΓΚΠΔ και τις ειδικότερες εκφάνσεις της ιδίως ως προς τις υποχρεώσεις ενημέρωσης του υποκειμένου. Στο πλαίσιο αυτό, αναλύεται η προβληματική του δικαιώματος των υποκειμένων στην επεξήγηση των αλγοριθμικών αποφάσεων, με έμφαση στην ανάλυση των επιχειρημάτων υπέρ και κατά της θεμελίωσής του μέσα από τις διατάξεις του ΓΚΠΔ, επισημαίνοντας επίσης τη σημασία της επεξήγησης για την προστασία του υποκειμένου. Το τέταρτο και τελευταίο κεφάλαιο αναφέρεται στην αλγοριθμική διαφάνεια και λογοδοσία, ιδίως σε σχέση με τον τρόπο που οι επιταγές διαφάνειας δύνανται να εφαρμοστούν για τα συστήματα ΤΝ, αλλά και σχετικά με τις προκλήσεις που προκύπτουν για μία διαφανή τεχνητή νοημοσύνη. Ολοκληρώνοντας την εν λόγω μελέτη, γίνεται επίσης μία αδρή αναφορά στην πρόταση Κανονισμού για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AIA), στην προσπάθεια για μία πληρέστερη προσέγγιση των εφαρμογών διαφάνειας αναφορικά με τα αλγοριθμικά συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης.