Ο ρόλος του πανεπιστήμιου στην οικονομική και κοινωνική ζωή της περιοχής

Abstract

Η παρούσα Μεταπτυχιακή Εργασία διερευνά το ρόλο του Πανεπιστημίου στην οικονομική και κοινωνική ζωή της περιοχή. Η μελέτη αυτή, που συνιστά μια πρώτη προσέγγιση στο θέμα αυτό, έχει ως βασικό στόχο να εξετάσει ορισμένες βεβαιότη- τες, όπως για παράδειγμα τη θεωρούμενη ως αυτονόητη σπουδαία συμβολή του Πανεπιστημίου στην πρόοδο και ανάπτυξη της περιοχής όπου αυτό ιδρύεται. Πράγματι, η ίδρυση περιφερειακών Πανεπιστημίων σχετίζεται συχνά με την ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής εξέλιξης και ανάπτυξης της περιοχής όπου αυτά εγκαθίστανται. Έτσι, πέρα από τον εξ ορισμού βασικό εκπαιδευτικό και ερευνητικό σκοπό του Πανεπιστημίου, παράγοντες όπως η τόνωση της εσωτερικής ζήτησης και η άμεση βελτίωση ποικίλων οικονομικών δραστηριοτήτων της περιοχής (π.χ. η ενοικίαση κατοικιών, η αύξηση των εσόδων της τοπικής αγοράς, η ενίσχυση των εμπορικών καταστημάτων και των χώρων εστίασης, η αύξηση εσόδων στα δημόσια μέσα μεταφοράς κ.ά.) εξαιτίας της παρουσίας της πανεπιστημιακής μονάδας στην εκάστοτε περιοχή, αναμένεται να δράσουν προσθετικά για το συνολικό εισόδημα της περιοχής. Παράλληλα, η ίδρυση Πανεπιστημίων έχει μακροχρόνια αναπτυξιακά αποτελέσματα στην περιοχή, μέσω της δημιουργίας ενός ικανότερου και πιο επιδέξιου εργατικού δυναμικού. Επιπρόσθετα, πέρα από την άμεση βελτίωση των οικονομικών μεγεθών της περιοχής, η λειτουργία του Πανεπιστημίου στην εριοχή αναμένεται να επιφέρει θετικές αλλαγές και στην κοινωνική δομή αυτής. Κοινώς, το Πανεπιστήμιο δύναται να συμβάλλει δυναμικά στο κομμάτι εκείνο της περιφερειακής ανάπτυξης που σχετίζεται με την ποιότητα ζωής, τη δυναμική και τη συνεκτικότητα των τοπικών κοινωνιών. Έτσι, στα πλαίσια του κοινωνικού του ρόλου, το Πανεπιστήμιο μπορεί, πέρα από τις στενά εκπαιδευτικές του δραστηριότητες, να συνεπικουρήσει στην προώθηση των γραμμάτων και των τεχνών και στην άνθιση της ελεύθερης καλλι- τεχνικής δημιουργίας. Επομένως, υπό ένα ευρύτερο αναπτυξιακό πρίσμα, η επιδίωξη των παραπάνω δραστηριοτήτων συντελεί στην καθιέρωση μιας δυναμικής πολιτισμικής ταυτότητας στην περιοχή, στοιχείο που ενισχύει παράλληλα και την ανταγωνιστικότητα (με χρήση του θετικού πρόσημου του όρου αυτού) μεταξύ των τοπικών κοινωνικών. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι η συνεισφορά της εγκατάστασης του Πανεπιστημίου στην πολύπλευρη ανάπτυξη της περιοχής είναι δεδομένη, συχνά η περιοχή αυτή δε διαθέτει την ικανότητα να χρησιμοποιήσει πλήρως προς όφελος της τα πλεονεκτήματα που απορρέουν από αυτή. Επισημαίνεται έτσι, η ανάγκη επανεξέτασης της πολιτικής ίδρυσης των περιφερειακών Πανεπιστημίων, μέσω της ταυτόχρονης διερεύνησης του αντίκτυπου που φέρει μακροπρόθεσμα η κάθε κοινωνία, λόγω του τρόπου ίδρυσης των περιφερειακών μονάδων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η μελέτη αντίστοιχων παραδειγμάτων-στοιχείων από το εξωτερικό (και κυρίως από την Ευρώπη και την Αμερική) μπορεί να προσφέρει για παράδειγμα χρήσιμα συμπεράσματα και για το ελληνικό ανάλογο, ενώ και η επαναξιολόγηση και η κριτική στάση απέναντι σε ορισμένες πολιτικές αποφάσεις δε θα πρέπει να παραληφ- θεί. Τέλος, για την ακριβέστερη αποτύπωση όλων των παραπάνω εννοιών, η παρούσα Μεταπτυχιακή Εργασία μελετά ειδικότερα και την περίπτωση του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων ως προς το διαχρονικό του ρόλο στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Περιφέρειας Ηπείρου. Στο τελευταίο μέρος της εργασίας, περιέχεται επίσης ένα ερωτηματολόγιο που δημιουργήθηκε μέσω ηλεκτρονικής ελεύθερης πλατφόρμας και καταγράφει την άποψη 105 ερωτώμενων σχετικά με το ρόλο του Πανεπιστημίου στην οικονομική και κοινωνική ζωή της περιοχής, με έμφαση και στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Η ανάλυση των απαντήσεων στις ερωτήσεις αυτές έθεσε νέους προβληματισμούς στο κατά πόσο τα περιφερειακά Πανεπιστήμια δρουν ως συνιστώσες ανάπτυξης και καταλύτες για την παραγωγή καινοτομίας στις Περιφέρειες.