Τεχνητή νοημοσύνη και έμφυλες διακρίσεις - Μια φεμινιστική, τεχνολογική, νομική και ηθικοκοινωνική προσέγγιση

Abstract

Η Τεχνητή Νοημοσύνη αποτελούσε ανέκαθεν ένα αντιφατικό πεδίο, προσφέροντας σημαντικές ευκαιρίες για τον άνθρωπο, με την υπόσχεση διευκόλυνσης και εκσυγχρονισμού της καθημερινής ζωής. Ωστόσο, εγκυμονεί σημαντικούς κινδύνους για την κοινωνία και τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, όπως είναι οι έμφυλες διακρίσεις (gender biases), οι οποίες απειλούν τις θεμελιώδεις αρχές της ισότητας και της απαγόρευσης των διακρίσεων, επηρεάζοντας τις γυναίκες, τα μη-δυαδικά άτομα και τη μαύρη κοινότητα. Ο όρος «έμφυλες διακρίσεις» (gender biases) στην Τεχνητή Νοημοσύνη έχει τεχνολογική, ηθικο-κοινωνική, και νομική σημασία. Περιλαμβάνει α) το αποτέλεσμα που στερεί από ένα στατιστικό αποτέλεσμα την αντιπροσωπευτικότητα, διαστρεβλώνοντάς το συστηματικά εξαιτίας του φύλου, β) τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα περί φύλου που υπάρχουν στην κοινωνία και εκφράζονται στις εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης, αλλά και γ) οποιαδήποτε κατάσταση στην οποία ένα άτομο αντιμετωπίζεται λιγότερο ευνοϊκά από ένα άλλο εξαιτίας του φύλου του. Οι έμφυλες διακρίσεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη προκύπτουν ως αποτέλεσμα των ήδη υπαρχόντων στην ανθρώπινη κοινωνία έμφυλων στερεοτύπων, τα οποία ενσωματώνονται στην Τεχνητή Νοημοσύνη, και της κουλτούρας και κυριαρχίας των λευκών προνομιούχων ανδρών που έχει εδραιωθεί στο πεδίο. Άλλοι παράγοντες είναι η φυσική γλώσσα που χρησιμοποιείται για την εκπαίδευση των συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης (Natural Language Processing – NLP), η γενικότερη τάση θηλυκοποίησης της Τεχνητής Νοημοσύνης, όπως εκφράζεται μέσω των ψηφιακών βοηθών, αλλά και των αναπαραστάσεών της στην επιστημονική φαντασία, δημιουργώντας διαστρεβλωμένη εικόνα για την πραγματική φύση της και τα μη αντιπροσωπευτικά δεδομένα και η υποεκπροσώπηση του γυναικείου και μη-δυαδικού φύλου. Η ανάδειξη του προβλήματος των έμφυλων διακρίσεων ως κοινωνικο-τεχνολογικό (socio-technical) ζήτημα είναι καίρια για τη συνειδητοποίηση της έκτασής του και την αντιμετώπισή του, με υιοθέτηση λύσεων που βασίζονται σε διεπιστημονική και πολυεπίπεδη προσέγγιση, για την επίτευξη μιας περισσότερο συμπεριληπτικής (inclusive), δίκαιης και ηθικής Τεχνητής Νοημοσύνης, προς όφελος όλων.