Τα de facto κράτη στο πεδίο του διεθνούς δικαίου: η περίπτωση της Υπερδνειστερίας

Abstract

Στο παρόν πόνημα αποπειράται, ατελώς, η διερεύνηση της φύσης των de facto κρατών στο πεδίο του διεθνούς δικαίου, υπό το πρίσμα ότι κατά την διακηρυκτική θεωρία τυγχάνουν αναμφίβολα κράτη, που όμως δεν αναγνωρίζονται ως τέτοια από την διεθνή κοινωνία, ενώ ως μελετώμενη περίπτωση φέρεται αυτή της Υπερδνειστεριακής Μολδαβικής Δημοκρατίας, ενός μη αναγνωρισμένου κράτους στην Ευρώπη. Στην πρώτη ενότητα της εργασίας μελετάται η σχέση της αναγνώρισης με την κρατική υπόσταση και η ενότητα αυτή υποδιαιρείται σε δύο υποενότητες, αντίστοιχες με τις θεωρίες που έχουν προταθεί για να ερμηνεύσουν αυτή την σχέση, δηλαδή την συστατική και την διακηρυκτική θεωρία περί κράτους. Η δεύτερη ενότητα πραγματεύεται το ορισμό του κράτους που επικρατεί σήμερα στο διεθνές δίκαιο, ως συνέπεια της επικράτησης κατά το β’ μισό του εικοστού αιώνα της διακηρυκτικής περί κράτους θεωρίας, ήτοι το κράτος συνιστά μια εδαφική οντότητα με μόνιμο πληθυσμό, ορισμένη επικράτεια, κυβέρνηση και ικανότητα σύναψης διεθνών σχέσεων, ενώ η τρίτη ενότητα έχει ως θέμα την κυριαρχία, έννοια συνώνυμη της ανεξαρτησίας, η οποία ως γνώρισμα συνιστά συνέπεια της κτήσης της κρατικής ιδιότητας από μια εδαφική οντότητα και υπό τις δύο πτυχές της αντιστοιχεί σε δύο από τα κριτήρια περί ύπαρξης κρατικής υπόστασης, την κυβέρνηση (εσωτερική κυριαρχία) και την ικανότητα σύναψης διεθνών σχέσεων (εξωτερική κυριαρχία). Η τέταρτη ενότητα, έπειτα από την περιγραφή του κράτους, αφορά το de facto κράτος, νοούμενο ως εδαφική οντότητα η οποία έχει κτήσει την κρατική ιδιότητα, αλλά του οποίου η κρατική υπόσταση δεν αναγνωρίζεται, με έμφαση στα χαρκτηριστικά του ως υποκειμένου του διεθνούς δικαίου, ενώ η πέμπτη ενότητα εξετάζει την αρχή της αυτοδιάθεσης ως μηχανισμό δημιουργίας νέων κρατών, αναγνωρισμένων και de facto. Η η έκτη, η έβδομη, η όγδοη και η ένατη ενότητα αφορούν την εξεταζόμενη στην εργασία περίπτωση de facto κράτους, την Υπερδνειστεριακή Μολδαβική Δημοκρατία. Η έκτη ενότητα καταπιάνεται με την ιστορία της Υπερδνειστερίας, με έμφαση στις ιστορικές διαφορές της από την Μολδαβία ως προς τον πολιτισμό και την εθνοτική σύσταση του πληθυσμού, και διαιρείται σε τέσσερις υποενότητες που αντιστοιχούν σε διαδοχικές περιόδους της ιστορίας της, ήτοι την μεσαιωνική και νεώτερη περίοδο, την σοβιετική περίοδο, την διάλυση της Ε.Σ.Σ.Δ., οπότε η Υπερδνειστεριακή Μολδαβική Δημοκρατία εν τοις πράγμασι αποσχίστηκε από την Δημοκρατία της Μολδαβίας, και τον πόλεμο της Υπερδνειστερίας ο οποίος ακολούθησε. Η έβδομη ενότητα αφορά τις αποτυχήμένες διπλωματικές προσπάθειες για επανένταξη της Υπερδνειστερίας στην Δημοκρατία της Μολδαβίας, ενώ η όγδοη ενότητα εξετάζει την Υπερεδνειστεριακή Μολδαβική Δημοκρατία ως μη αναγνωρισμένο κράτος, που έχει πληθυσμό, επικράτεια, κυβέρνηση και σχέσεις με διεθνείς δρώντες. Η ένατη ενότητα, χάριν της αμφίπλευρης εξέτασης του νομικού καθεστώτος της Υπερδνειστερίας, έχει ως θέμα την χορηγημένη στην περιοχή αυτονομία από τον διεθνώς αναγνωριζόμενο de jure κυρίαρχό της, την Δημοκρατία της Μολδαβίας, που όμως δεν ασκεί αποτελεσματικό έλγχο επί της Υπερδνειστερίας.