Νευροδικαιώματα: η νέα διάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο πλαίσιο του νευρομάρκετινγκ

Abstract

Οι ταχύτατες εξελίξεις στον τομέα της νευροεπιστήμης και της νευροτεχνολογίας δημιούργησαν πλήθος δυνατοτήτων για την πρόσβαση και τη συλλογή πληροφοριών, αντλούμενων από τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Οι ανωτέρω δυνατότητες εγείρουν σημαντικές προκλήσεις για το δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και απαιτούν άμεση διευθέτηση, με σκοπό την αποφυγή μη ηθελημένων συνεπειών. Η παρούσα μεταπτυχιακή εργασία εστιάζει στην έρευνα της επίδραση των εφαρμογών της νευροτεχνολογίας στο κανονιστικό πλαίσιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εξετάζει τη νέα διάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων – τα νευροδικαιώματα, υπό το πρίσμα της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου – τα οποία άρχισαν να απασχολούν τη διεθνή κοινότητα κυρίως τα τελευταία χρόνια με την ραγδαία εξέλιξη του νευρομάρκετινγκ και της νευροτεχνολογίας. Στη συνέχεια, έπειτα από μια σύντομη αναφορά στο θεωρητικό υπόβαθρο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μια ιστορική αναδρομή στην κατοχύρωσή τους, μελετάται η έννοια του νευρομάρκετινγκ, στο πλαίσιο της οποίας χρησιμοποιούνται ευρέως εφαρμογές νευροτεχνολογίας, για εξερεύνηση του ανθρώπινου εγκεφάλου. Έπειτα, διαπιστώνουμε την ύπαρξη τεσσάρων νέων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το δικαίωμα στην διανοητική ελευθερία, το δικαίωμα στο απόρρητο των πληροφοριών του εγκεφάλου, το δικαίωμα στην πνευματική ακεραιότητα και το δικαίωμα στην ψυχική ακεραιότητα και εξετάζουμε τα δικαιώματα αυτά υπό το πρίσμα του άρθρου 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Τέλος, από τη μελέτη των ζητημάτων ηθικής, που ανακύπτουν από την ευρεία χρήση μεθόδων νευροτεχνολογίας και από την εμφάνιση των νέων αυτών δικαιωμάτων, καταλήγουμε στο συμπέρασμα, ότι το παρόν κανονιστικό πλαίσιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν είναι επαρκές για την αντιμετώπιση των σύγχρονων αυτών προκλήσεων. Επομένως, απαιτείται αφενός η αναθεώρησή του, αφετέρου η συμπερίληψη σε αυτό των νέων δικαιωμάτων, με σκοπό τον προσδιορισμό ορίων, για τη διατήρηση της ακεραιότητας του ατόμου. Η μεθοδολογία, που ακολουθήθηκε για την εκπόνηση της παρούσας μελέτης είναι η αφηγηματική βιβλιογραφική ανασκόπηση. Η μελέτη των νευροδικαιωμάτων κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική, καθώς πρόκειται για ένα ζήτημα, το οποίο γίνεται όλο και πιο επίκαιρο με την εμφάνιση νέων τεχνολογιών και εργαλείων για έρευνα, στο πλαίσιο του μάρκετινγκ. Αν και υπάρχει πλήθος ερευνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε πιο «κλασσικά» πεδία, δεν ανευρέθη έρευνα, η οποία να μελετά την καταστρατήγηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο πλαίσιο του νευρομάρκετινγκ. Ίσως αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, πρόκειται για έναν αναδυόμενο κλάδο του επιστημονικού πεδίου του μάρκετινγκ. Σε αυτό, λοιπόν, το σημείο εντοπίζεται και η μοναδικότητα και αυθεντικότητα του συγκεκριμένου θέματος. Τέλος, τα συμπεράσματα της παρούσας έρευνας για τα ανθρώπινα δικαιώματα θα συνεισφέρουν στον ακαδημαϊκό, επιχειρηματικό κόσμο καθώς και στο κοινωνικό σύνολο.