Νομικά ζητήματα των χρηματιστηρίων ενέργειας: η νομοθεσία που διέπει τα χρηματιστήρια ενέργειας και οι έννομες σχέσεις των συμμετεχόντων μερών

Abstract

Η εξέλιξη των ευρωπαϊκών αγορών ενέργειας ανέκαθεν συνέδραμαν στην διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης (Συνθήκη ΕΚΑ, Συνθήκη Euratom, ΕΚΑΕ) και στην οικονομική ανάπτυξη των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εφεξής «ΕΕ»). Σήμερα η πλήρης ενοποίηση των Ευρωπαϊκών αγορών ενέργειας αποτελεί βασική επιδίωξη της ΕΕ. Ο βασικός λόγος αυτής της στρατηγικής της ΕΕ έγκειται στο ότι με την απελευθέρωση και περαιτέρω ενοποίηση των αγορών και τη δημιουργία μίας ενιαίας αγοράς θα επιτραπεί σε όλα τα κράτη μέλη της Ένωσης η παροχή πρόσβασης σε διαφορετικές πηγές και πόρους παραγωγής ενέργειας χαμηλότερου κόστους, ελαχιστοποιώντας το κόστος παραγωγής και μεγιστοποιώντας συνεπώς το κοινωνικό πλεόνασμα. Το μέσο που θα χρησιμοποιηθεί για την επίτευξη του ανωτέρω στόχου είναι το σχεδιασμένο και προτεινόμενο από την Επιτροπή ευρωπαϊκό μοντέλο – στόχος με την ονομασία «Target Model». Το Target Μodel θα αποτελέσει τη βάση – πρότυπο για την ομοιόμορφη αναδιάρθρωση των ευρωπαϊκών αγορών ενέργειας προκειμένου να μπορέσουν να «συγχωνευθούν» και να αποτελέσουν μία ενιαία πανευρωπαϊκή αγορά η οποία να εξασφαλίζει τους βασικούς προβλεπόμενους σκοπούς στο άρθρο 194 §1 ΣΛΕΕ. Οι αλλαγές που θα επιφέρει η υλοποίηση του Target Model στις ενεργειακές αγορές θα προωθηθούν μέσω της λειτουργίας των Χρηματιστηρίων Ενέργειας. Τα Χρηματιστήρια ενέργειας («Power or Energy Exchanges») τηρώντας κατ’ αρχήν ένα κοινό νομοθετικό πλαίσιο θα παρέχουν κοινά διαμορφωμένες αγορές με όμοιες υπηρεσίες για τους συμμετέχοντες, διευρύνοντας την ελεύθερη κυκλοφορία των διασυνοριακών συναλλαγών μεταξύ των κρατών μελών. Σημαντικά ωστόσο είναι τα νομικά ζητήματα που θα ανακύψουν κατά τη δημιουργία και τη λειτουργία των Χρηματιστηρίων Ενέργειας. Η παρούσα εργασία πραγματεύεται τη λειτουργία ενός τέτοιου Χρηματιστηρίου Ενέργειας στα πρότυπα αντίστοιχων φορέων που λειτουργούν τις τελευταίες δεκαετίες σε πολλές χώρες της ΕΕ (NordPool, APX, PowerNext, EEX, UKPX κ.α.). Γίνεται ανάλυση του νομικού πλαισίου των χρηματοπιστωτικών και φυσικών ενεργειακών αγορών. Παράλληλα, παρουσιάζονται οι έννομες σχέσεις μεταξύ των συμμετεχόντων φορέων, η οργάνωση και ο τρόπος λειτουργίας του χρηματιστηρίου καθώς και οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι που θα προκύψουν από τις συναλλαγές, σε επίπεδο χονδρεμπορικής αγοράς. Επισημαίνεται ακόμη ότι ο όρος χρηματιστήρια ενέργειας αναφέρεται στην αγορά του ηλεκτρισμού, στην αγορά του φυσικού αερίου, στην αγορά πιστοποιητικών ΑΠΕ (green certificates, white certificates, certificates of origin), στην αγορά του λιγνίτη ή άλλως κάρβουνου και στα δικαιώματα εκπομπής ρύπων. Στην παρούσα εργασία θα ασχοληθούμε με τη δομή, τη λειτουργία και το νομοθετικό πλαίσιο των χρηματιστηρίων ηλεκτρικής ενέργειας.