Περιβαλλοντικές επιπτώσεις του πολέμου: προβλήματα καταγραφής και αξιολόγησης μέσα από περιπτωσιολογικές μελέτες

Abstract

Στόχος της παρούσας εργασίας αποτελεί η ανάδειξη των δυσκολιών της πλήρους αξιολόγησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του πολέμου καθώς και το ζήτημα της προστασίας του περιβάλλοντος κατά τη διάρκεια ένοπλων συγκρούσεων αλλά και η ανάταξή του μετά το τέλος των πολεμικών επιχειρήσεων. Αφορμή για την διερεύνηση του ζητήματος από την επιστημονική κοινότητα υπήρξαν ο πόλεμος του Βιετνάμ με κορύφωση τον πόλεμο του Κόλπου το 1991 και τον πόλεμο του Κοσσόβου το 1999. Στη διαδικασία εύρεσης βιβλιογραφικού υλικού συνέβαλλε η μηχανή αναζήτησης Google, επιλέγοντας λέξεις κλειδιά όπως «περιβαλλοντικές επιπτώσεις του πολέμου», «πόλεμος και περιβάλλον». Η αναζήτηση συνεχίστηκε με την επιλογή ιστοτόπων όπως sciencedirect, google books, google scholar,jstore. Ως αποτέλεσμα της αναζήτησης υπήρξε η εύρεση δημοσιευμάτων στην αγγλική γλώσσα. Η εργασία πραγματοποιήθηκε δια της μεθόδου παρακολούθησης (observational research) και τη χρήση περιπτωσιολογικών μελετών (case studies). Αρχικά, ερευνήθηκε το ζήτημα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των δύο περιπτωσιολογικών μελετών που εξετάζει η παρούσα εργασία. Τα ποσοτικά και τα ποιοτικά στοιχεία έδειξαν δείγματα υποβάθμισης άλλοτε σε υψηλό και άλλοτε σε χαμηλό επίπεδο. Εντούτοις η διαδικασία αξιολόγησης των επιπτώσεων που πραγματοποιήθηκε από την Έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον έδειξε ότι απαιτείται περαιτέρω έρευνα γύρω από το ζήτημα. Τα αποτελέσματα της έρευνας όπως προκύπτει από την ανάλυση, έδειξαν ελλείψεις σε θεσμικό και μεθοδολογικό πλαίσιο (π.χ. έλλειψη τεχνολογικών μέσων, δεικτών μέτρησης). Όσον αφορά την περαιτέρω έρευνα, προτείνεται να μελετηθούν οι τρόποι προστασίας των προστατευόμενων περιοχών κατά τη διάρκεια διεθνών ένοπλων συγκρούσεων καθώς και η απαγόρευση εχθροπραξιών στις περιοχές αυτές. Τέλος, το ζήτημα της ενδυνάμωσης του ανθρωπιστικού δικαίου και της ενίσχυσης του Συμβουλίου Ασφαλείας και του Διεθνούς Δικαστηρίου ως δύο ισχυρά θεσμικά όργανα είναι δυνατόν να αποτελέσουν σημαντική βάση για την περαιτέρω αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των πολεμικών επιχειρήσεων. Η ενίσχυση του ανθρωπιστικού δικαίου και της νομιμότητας του πολέμου αποτελούν ζητήματα που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης.