Η οικονομική διάσταση της υγείας και ασφάλειας στην εργασία: το κόστος των εργατικών ατυχημάτων στην Ελλάδα.

Abstract

Η οικονομική προσέγγιση των θεμάτων της Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία (ΥΑΕ) συχνά ξενίζει γιατί πρόκειται για ζητήματα στα οποία η ανθρώπινη διάσταση κατέχει τον πρώτο λόγο. Κάθε ανθρώπινη παραγωγική δραστηριότητα εγκυμονεί κινδύνους και κόστος σε ζωές ή υγεία. Η οικονομική διάσταση συνεπώς, ενός τόσο συχνού και συστηματικού φαινομένου δεν μπορεί να αγνοηθεί. Εν αντιθέσει, η διερεύνηση και ανάλυση της οικονομικής διάστασης μπορεί να δώσει μια πληρέστερη εικόνα και να προσφέρει σημαντικά συμπεράσματα που μπορούν να συμβάλλουν στην αποτύπωση και αντιμετώπιση της κατάστασης. Το κόστος των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών καθώς και της πρόληψης αυτών, αποτελεί την βασικότερη έννοια στην οικονομική ανάλυση της ΥΑΕ, καθώς ακόμα και η οικονομική ωφέλεια συνίσταται κυρίως στη μείωση του κόστους τους. Μια πρώτη ταξινόμησή του γίνεται σε οικονομικό και μη οικονομικό ανάλογα με το αν μπορεί να αποδοθεί με οικονομικά μεγέθη. Μια άλλη διάκριση του κόστους είναι σε ιδιωτικό και κοινωνικό, σύμφωνα με το αν το επωμίζεται η επιχείρηση ή το άτομο (ιδιωτικό) ή η πολιτεία (κοινωνικό). Οι επιχειρήσεις, ο τόπος δηλαδή όπου λαμβάνουν χώρα η εργασία, τα εργατικά ατυχήματα και οι επαγγελματικές ασθένειες, είναι φυσικό να αποτελούν το επίπεδο ανάλυσης με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τους περισσότερους ερευνητές. Η πλέον διαδεδομένη μέθοδος αξιολόγησης στην οικονομική ανάλυση της ΥΑΕ είναι η ανάλυση κόστους-οφέλους. Πλεονέκτημα της μεθόδου αυτής (αλλά και αντικείμενο κριτικής) είναι η μετατροπή σε χρηματική αξία όλων των στοιχείων οφέλους και κόστους, γεγονός που πέρα από την δυσκολία υπολογισμού τους και την υποκειμενικότητα που αναπόφευκτα υπεισέρχεται, αναδεικνύει και ηθικά ζητήματα που δυσκολεύουν τις δυνατότητες εφαρμογής της. Η παρέμβαση της πολιτείας στην οικονομία της αγοράς πραγματοποιείται μέσω των εργοδοτών, καθώς οι επιχειρήσεις είναι αυτές που έχουν τον έλεγχο του χώρου εργασίας και μπορούν να λάβουν άμεσα μέτρα για την προστασία των εργαζομένων τους. Παρόλα αυτά, είναι απαραίτητη η ρύθμιση από την πολιτεία του σχετικού πλαισίου με τρόπο που να δίνονται τα κατάλληλα κίνητρα (οικονομικά ή μη) για την επένδυση σε πρόληψη έναντι του κινδύνου στους χώρους εργασίας. Ο υπολογισμός του κόστους σε εθνικό επίπεδο παρουσιάζει ακόμα μεγαλύτερες δυσχέρειες, καθώς η σύνθεση ενός πολύ μεγαλύτερου πληθυσμού σε συνδυασμό με το μεγαλύτερο φάσμα εμπλεκομένων παραμέτρων καθιστούν τη διαδικασία αυτή πολύπλοκη. Παρά τις δυσχέρειες αυτές, υπάρχουν εξειδικευμένες μελέτες για τον υπολογισμό του κόστους των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών σε εθνικό επίπεδο, με εφαρμογή στις ιδιαίτερες συνθήκες της κάθε χώρας, χωρίς ωστόσο να προσφέρεται κάποια συγκεκριμένη μεθοδολογία ικανή να εφαρμοστεί για όλες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο της Κοινοτικής Στρατηγικής για την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία 2002-2006, παρουσίασε το 2004 σε συνεργασία με τη Eurostat ένα πιλοτικό μοντέλο εκτίμησης του κόστους των εργατικών ατυχημάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σκοπός του μοντέλου αυτού, ήταν να παρέχει σε όλους τους εμπλεκόμενους με το θέμα φορείς ποσοτικά στοιχεία για το συνολικό κόστος των εργατικών ατυχημάτων και να αναδείξει τα πιθανά οφέλη για την κοινωνία και τις επιχειρήσεις από την αποτελεσματική πρόληψή τους. Η εφαρμογή του στην περίπτωση της Ελλάδας, για τις ανάγκες της παρούσας εργασίας, κατέδειξε ότι το 2006 το κόστος για τις επιχειρήσεις από την απουσία των εργαζομένων λόγω εργατικού ατυχήματος, ξεπερνούσε τα 255 εκ. Ευρώ.