Η ενταξιακή πορεία της ΠΓΔΜ στην ΕΕ υπό το πρίσμα του ζητήματος της ονομασίας

Abstract

«Τα Βαλκάνια παράγουν περισσότερη ιστορία από όση μπορούν να καταναλώσουν», είχε επισημάνει ο Saki H.H Munro και σαφέστατα μέρος της ιστορίας αυτής έχει διαδραματίσει το ζήτημα των Σκοπίων. Στην παρούσα εργασία, στόχος είναι η μελέτη της ενταξιακής πορείας των Σκοπίων στην Ε.Ε ιδωμένη υπό το πρίσμα των διμερών της σχέσεων με την Ελλάδα όσον αφορά το ζήτημα της ονομασίας της. Πιο συγκεκριμένα, αρχικά, θα γίνει αναφορά στη διαδικασία της διεύρυνσης της ΕΕ και στην πορεία των ενταξιακών διαπραγματεύσεων για τα Δυτικά Βαλκάνια. Στο τμήμα αυτό της εργασίας, αναλύεται η ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης, σε τι αποσκοπεί, ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να γίνει μια χώρα μέλος και κατά πόσο τα Δυτικά Βαλκάνια πληρούν αυτές τις προϋποθέσεις. Επίσης, αναφέρεται και το είδος της κοινοτικής βοήθειας που συνδράμει τα προς ένταξη κράτη τόσο σε οικονομικό όσο και σε τεχνοκρατικό επίπεδο προκειμένου να καταστούν μελλοντικά ισότιμοι εταίροι. Μνεία, ωστόσο, γίνεται και στις φωνές εκείνες που υποστηρίζουν ότι στην ΕΕ έχει επέλθει ο κορεσμός και τυχόν είσοδος των «προβληματικών» Δυτικών Βαλκανίων στους κόλπους της Ένωσης θα ήταν ζημιογόνος παράγοντας παρά ωφέλιμος για το μέλλον της. Το κεφάλαιο αυτό κλείνει με ένα κείμενο που εξέδωσε η ΕΕ για τις γειτονικές χώρες με την ΕΕ και οι οποίες δεν είναι μέλη στο οποίο παρουσιάζει τις βασικές αρχές και τους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν από τις χώρες αυτές προκειμένου κάποια στιγμή να ενταχθούν στην Κοινότητα. Στο δεύτερο κεφάλαιο αυτής της εργασίας, επεξηγούνται τα στάδια ένταξης μιας χώρας στην ΕΕ, τα κριτήρια της Κοπεγχάγης καθώς και τα μέσα της ενταξιακής διαδικασίας. Αναλυτικότερα, αναφέρονται ένα ένα τα βήματα της ενταξιακής πορείας μιας χώρας, ξεκινώντας από τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις και το θεσμικό τους πλαίσιο αφού περάσουν πρώτα από το στάδιο της προετοιμασίας και των διμερών διακυβερνητικών συναντήσεων μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ και της προς ένταξη χώρας. Η όλη διαδικασία κλείνει (αν ολοκληρωθούν με επιτυχία όλα τα κεφάλαια της διαπραγμάτευσης) με τη συνθήκη προσχώρησης. Εκτενής αναφορά, επίσης, γίνεται και στα μέσα της ενταξιακής διαδικασίας τα οποία έπονται της συνθήκης προσχώρησης και τα οποία συνίστανται στη χρηματοδοτική βοήθεια που αποστέλλεται στα κράτη αυτά από την ΕΕ για την υλοποίηση των ενταξιακών στόχων καθώς επίσης και στη σύνταξη ετήσιων εκθέσεων αξιολόγησης της πορείας της χώρας. Το κεφάλαιο αυτό καταλήγει με τα κριτήρια της Κοπεγχάγης που ορίζουν τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται προκειμένου μια χώρα να ενταχθεί στους κόλπους της ΕΕ. Το επόμενο κεφάλαιο εστιάζει στην ΠΓΔΜ, ξεκινώντας με αναφορά στην ιστορία της χώρας και στη διαδικασία ανεξαρτησίας της καθώς επίσης και στην ανακοίνωσή της ως υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην ΕΕ το 2005. Το μεγαλύτερο τμήμα του κεφαλαίου αυτού εμβαθύνει στις σχέσεις ΠΓΔΜ- Ελλάδας (με κυρίαρχο το ζήτημα της ονομασίας), κάνοντας μια αναδρομή στις διακυμάνσεις από τις οποίες πέρασαν αυτές κατηγοριοποιώντας τες σε περιόδους ανάλογα με τα γεγονότα ορόσημο που τις χαρακτήριζαν αλλά και με την πολιτική που η Ελλάδα ακολουθούσε στο ζήτημα της ονομασίας. Πιο συγκεκριμένα, αναλύεται η περίοδος 1991-1995 όπου επικρατεί στην ελληνική εξωτερική πολιτική η μαξιμαλιστική θέση για το όνομα της ΠΓΔΜ ενώ προσπάθειες για την εξεύρεση λύσης και κοινώς αποδεκτού ονόματος γίνονται από τον Pineiro, τον Robert o’Neil και τους Vance- Owen. Ακολουθεί η Ενδιάμεση Συμφωνία η οποία περιγράφει τις αρχές που θα πρέπει να διέπουν τις σχέσεις των δύο χωρών μέχρι την οριστική εξεύρεση λύσης. Ακολουθεί η κρίση στις σχέσεις των δύο χωρών το 2001 και η νέα πρόταση για το όνομα του Mathew Nimetz το 2004 η οποία αν και φάνηκε θετική στην ελληνική πλευρά, απορρίφθηκε τελικά από την ΠΓΔΜ. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στο βέτο της ελληνικής πλευράς στο Βουκουρέστι στη Σύνοδο Κορυφής του NATO το 2008 και στην συνεπακόλουθη προσφυγή της ΠΓΔΜ στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης το οποίο και τη δικαίωσε. Το κεφάλαιο αυτό ολοκληρώνεται με την παρουσίαση της σημερινής φάσης στις σχέσεις ΠΓΔΜ- Ελλάδας, την αναφορά στις νέες προσπάθειες του Nimetz για εξεύρεση λύσης και τη δύσκολη συγκυρία στην οποία βρίσκεται η χώρα μας για να διαχειριστεί τέτοιου είδους προκλήσεις. Η παρούσα εργασία κλείνει με τις εκθέσεις προόδου που έχει συντάξει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την ΠΓΔΜ, με ανάλυση κυρίως της τελευταίας αλλά και με αναφορά σε προγενέστερες. Τέλος, συνάγονται τα συμπεράσματα σχετικά με το φλέγον ζήτημα της ονομασίας ακολουθούμενες από θεωρητικές προτάσεις ενώ γίνεται και μια σύντομη πρόβλεψη για το μέλλον στις σχέσεις των δύο χωρών. Σημαντικό είναι να επισημανθεί ότι η παρούσα εργασία βασίστηκε σε πρωτογενείς πηγές κυρίως με χρήση κειμένων της ΕΕ και λιγότερο σε δευτερογενείς.