Η δικαστική συνεργασία των κρατών - μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ποινικές υποθέσεις: ανάλυση και αξιολόγηση του θεσμικού πλαισίου

Abstract

Το οργανωμένο διασυνοριακό έγκλημα τις τελευταίες δεκαετίες έχει λάβει τεράστιες εκτάσεις στη διεθνή κοινότητα. Σε αυτό, φυσικά, συμβάλλουν και οι νέες τεχνολογίες, οι οποίες γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης. Οι εγκληματικές ομάδες χαρακτηριζόμενες για την ευκολία προσαρμογής στα νέα επιτεύγματα της τεχνολογίας, καθώς και για το υψηλό επίπεδο οργάνωσης, δυσχεραίνουν σημαντικά την αντιμετώπιση τους από τις αρμόδιες αρχές και τα ήδη θεσμοθετημένα εθνικά όργανα, που εργάζονται για την πρόληψη και καταστολή της εγκληματικότητας και των οποίων οι εξουσίες συμπίπτουν με τα όρια της εθνικής τους κυριαρχίας. Οι συνέπειες δράσης των εγκληματιών, που συνεπάγονται μεταξύ άλλων τη δημιουργία απειλών για την κοινωνική ειρήνη, καθώς και τα προβλήματα που προέκυπταν στα πλαίσια των ποινικών ερευνών αποδείχτηκαν καίριας σημασίας για την ασφάλεια των κρατών, γεγονός που τα οδήγησε στην ανάπτυξη δεσμών για την αποτελεσματική αντιμετώπιση τους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επιδείξει ιδιαίτερο νομοθετικό ενδιαφέρον για τα ζητήματα αντιμετώπισης του φαινομένου του οργανωμένου εγκλήματος από πολύ νωρίς, καθώς έγινε κατανοητό, πως για την προώθηση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ήταν απαραίτητη η ενισχυμένη συνεργασία σε αυτόν τον -κρίσιμης σημασίας για την εθνική κυριαρχία- τομέα. Εκτός από τις πολυμερείς και διμερείς συμβάσεις, που αφορούσαν επιμέρους πτυχές της δικαστικής συνδρομής, υπήρχε η ανάγκη για, ενιαίας μορφής πρωτοβουλίες, που θα διαμόρφωναν ομοιόμορφα τη δικαιοσύνη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έτσι λοιπόν, η αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος και της τρομοκρατίας, αποτέλεσε κυρίως κατά τη διάρκεια του '90 και μέχρι και σήμερα, τη δικαιολογητική βάση για την υιοθέτηση μιας σειράς πρωτοβουλιών στο χώρο του ποινικού δικαίου. Ταυτόχρονα, οι στενές σχέσεις που αναπτύσσει η Ευρωπαϊκή Ένωση μεταξύ των κρατών - μελών της αλλά και με τρίτες χώρες συνετέλεσαν στη ακόμα περισσότερη διευκόλυνση, επέκταση και ισχυροποίηση του οργανωμένου εγκλήματος, με αποτέλεσμα η δικαστική συνδρομή να αποτελεί ακόμα περισσότερο ουσιώδες στοιχείο στον αποτελεσματικό αγώνα εναντίον του εγκλήματος, με την ανανεώσιμη διατύπωση νέων στόχων και πρωτοβουλιών, που θα καθορίζονται κάθε φορά από την εξέλιξη της κοινωνίας. Στη παρούσα εργασία εξετάζονται οι σημαντικότερες Συμβάσεις, Αποφάσεις του Συμβουλίου, Αποφάσεις - Πλαίσιο κλπ, που αποτελούν το νομικό υπόβαθρο της δικαστικής συνεργασίας σε ποινικά ζητήματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αφετέρου δε τους θεσμικούς μηχανισμούς που δημιούργησε η Ευρωπαϊκή Ένωση, προκειμένου να λειτουργεί αποτελεσματικά η δικαστική συνεργασία και συγκεκριμένα το Ευρωπαϊκό Δικαστικό Δίκτυο και την Ευρωπαϊκή Μονάδα Δικαστικής Συνεργασίας (Eurojust), που είναι και οι μόνοι θεσμοί, καθαρά δικαστικής συνεργασίας, εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.