Shangai Cooperation Organization: λεπτές ισορροπίες

Abstract

Το annus mirabilis 1991 μαζί με το τέλος μιας εποχής, έφερε και την ανάδυση μιας «σαστισμένης» περιοχής που κλήθηκε να ανανήψει και να «μεταμορφωθεί»: της Κεντρικής Ασίας. Η δημιουργία 5 νέων ανεξάρτητων κρατών δημιούργησε ένα σκηνικό με ευκαιρίες και απειλές για γηγενείς, αλλά και για παγκόσμιους «παίκτες». Η Κεντρική Ασία εξελίχθηκε σε καμβά όπου υφαίνονται συνεργασίες, ξεδιπλώνονται αντιπαλότητες, αναπτύσσονται διμερείς και πολυμερείς σχέσεις. Απέναντι στην αρχικά αδιάφορη και «αυτοκρατορική» στάση της Ρωσίας προς την Κεντρική Ασία, η Κίνα αντιπαραβάλλει μια μεθοδική και ρεαλιστική προσέγγιση. Οραματίζεται μια συνεργασία με ακριβείς στόχους και με προσεκτικά βήματα την υλοποιεί. Μαζί με τη Ρωσία που βλέπει το όραμα μαζί με μια ενδεχόμενη «απειλή» για την ίδια, και τη συμμετοχή του Καζακστάν, του Τατζικιστάν και του Κιργιστάν, την ξεκινούν το 1996 ως οι «5 της Σαγκάης» και την εξελίσσουν αργά, διεξοδικά. Με τη συμμετοχή του Ουζμπεκιστάν το 2001 την επισημοποιούν, ως οι «6 της Σαγκάης»: ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης (Shanghai Cooperation Organization-SCO) δημιουργείται και γίνεται η μεγαλύτερη περιφερειακή προσπάθεια συνύπαρξης, διαλόγου, συνεργασίας αλλά και ανταγωνισμού 2 μεγάλων πυρηνικών δυνάμεων και των συμφερόντων τους, όσων συγκλίνουν και όσων αποκλίνουν, 2 μεσαίων κρατών που επιδιώκουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην περιφερειακή σκηνή και 2 μικρών κρατών που αναζητούν το δικό τους. Οι «6 της Σαγκάης» καταφέρνουν να εμβαθύνουν αυτή τη συνεργασία με οικονομικές και πολιτικές τακτικές, που δεν οδηγούν όμως στο χτίσιμο μιας στρατηγικής με την ευρεία έννοια του όρου, συμπεριλαμβάνοντας δηλαδή και τον αμυντικό-στρατιωτικό τομέα κατά τα πρότυπα μιας αμυντικής συμμαχίας. Η Ρωσία κατέχει την πρωτοκαθεδρία στον πολιτικό-στρατιωτικό τομέα, ενώ η Κίνα στην οικονομική διείσδυση. Για την Κίνα ο SCO είναι χρήσιμο εργαλείο στην ενορχήστρωση της πολυμερούς περιφερειακής πολιτικής της. Η Ρωσία προτιμά αντί για «πρώτο βιολί», να είναι μαέστρος στην ορχήστρα οργανισμών κι ενώσεων που η ίδια έχει δημιουργήσει και ηγείται. Η συνηγεσία στον SCO δεν της αρκεί. Σε αυτή τη «σύνθεση» οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλοι διεθνείς θεσμοί, παρεμβαίνουν με «σεκόντα» ή «παραφωνίες». Εντούτοις, ο αρχικός adagio ρυθμός έδωσε τη θέση του σε μια πορεία moderato, που κατάφερε να «απορροφήσει» τις παραφωνίες. Μετά από 10 χρόνια ζωής, ο SCO αποδεικνύει πως έχει τη δυναμική να ενορχηστρώσει μια αρμονική συμφωνία. Η εξέλιξή του προβλέπεται ενδιαφέρουσα, ικανή να σταθεί στο ύψος των περιφερειακών και διεθνών προκλήσεων, που στην περίπτωση της Κεντρικής Ασίας δημιουργούν λεπτές ισορροπίες «επί ξυρού ακμής», μεταξύ «σφύρας και άκμονος». Το γιατί και το πως ως ερευνητικά ερωτήματα, προσπαθεί να αναδείξει η παρούσα εργασία, δίνοντας ένα στίγμα της συνέχειας.