Ο φόβος ως παράγων διαμόρφωσης επενδυτικής πολιτικής

Abstract

Στην παρούσα διπλωματική εξετάζουμε το συναίσθημα του φόβου από ψυχολογικής πλευράς κατ’ αρχάς και στη συνέχεια την επίδρασή του στις χρηματοοικονομικές αγορές. Ο ψυχικός κόσμος αποτελεί μια σειρά φαινομένων που έχουν μεταξύ τους ορισμένες σχέσεις. Μια ψυχική ενέργεια ή κατάσταση χαρακτηρίζεται από τον δεσμό της προς το ψυχικό υποκείμενο και από την αναφορά της σε κάτι έξω από αυτήν. Τα ψυχικά φαινόμενα, όπως ο φόβος, συμβαίνουν μέσα στον άνθρωπο και γίνονται αντιληπτά μόνο από αυτόν. Στη συνέχεια επικεντρώνουμε στη πιο διάσημη θεωρία των συναισθημάτων (James-Lunge theory) κατά την οποία τα συναισθήματα εμφανίζονται ως αποτελέσματα φυσιολογικών αντιδράσεων στα γεγονότα. Επιπλέον θα δούμε και τις αψιθυμίες, που συμπεριλαμβάνουν και τον φόβο, που είναι τα βίαια συναισθήματα που συγκλονίζουν ψυχικά και σωματικά τον άνθρωπο. Ακολουθεί η εξέταση του φόβου και η ανάλυσή του σαν συναίσθημα όπως αυτός παρουσιάζεται από τον Sig-mund Freud και από σπουδαίους Έλληνες επιστήμονες (Παπανούτσος-Τομασίδης). Ο φόβος είναι αποτέλεσμα ενδογενών και εξωγενών παραγόντων. Ένας τύπος διαταραχής άγχους, η φοβία, οδηγεί συνήθως σε ταχεία εμφάνιση φόβου. Ο φόβος προέρχεται από την αμυγδαλή του εγκεφάλου, της οποίας έχει γίνει δυνατή η μέτρηση της δραστηριότητάς της με δύο τρόπους. Ο ένας είναι με λειτουργική απεικόνιση (fMRI) και ο άλλος με ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (EEG). Ακολούθως παρουσιάζονται δύο αποδείξεις της σύνδεσης της αμυγδαλής με το συναίσθημα του φόβου. Η πρώτη είναι το σύνδρομο Kluver-Bucy και η δεύτερη η ασθένεια Urbach-Wiethe. Περνώντας στο κεφάλαιο 3 αναφερόμαστε στον φόβο από οικονομικής πλευράς και πώς αυτός επηρεάζει τις χρηματοοικονομικές αγορές. Άλλωστε η χρηματιστηριακή αγορά είναι ένα εκκρεμές που κινείται μεταξύ φόβου και απληστίας όπως λένε στη Wall Street. Τα συναισθήματα ήταν, είναι και θα είναι ο αιώνιος εχθρός των επενδυτών καθώς κατευθύνουν σε μεγάλο βαθμό την επενδυτική συμπεριφορά. Γίνεται ακολούθως ανάλυση της επιρροής της απληστίας και του φόβου πάνω στις αποφάσεις των επενδυτών. Εν συνεχεία παρουσιάζεται η κλινική μελέτη με θέμα «φόβος και απληστία» που έγινε πάνω στους day-traders όπως αυτή πραγματοποιήθηκε από τους Andrew Lo, Dmitry Repin και Brett Steenbarger του National Bureau of Economic Research. Στο κεφάλαιο 4 γίνεται διεξοδική ανάλυση του δείκτη μεταβλητότητας VIX όπως παρουσιάζεται στο αμερικανικό χρηματιστήριο, παρουσιάζοντας την μέχρι σήμερα και η πορεία του, αλλά και του δείκτη φόβου για την Ελλάδα (ΚΕΠΕ GRiv) όπως αυτός κατασκευάστηκε από το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών. Επίσης στο κεφάλαιο 5 παρουσιάζονται τα δικά μου εμπειρικά ευρήματα που αφορούν αρχικά το κατά πόσο οι μεταβολές του δείκτη VIX μπορούν να επεξηγήσουν τις αντίστοιχες μεταβολές του δείκτη Dow Jones. Επίσης κατά πόσο τα επίπεδα των τιμών του δείκτη Dow Jones επηρεάζονται από τα επίπεδα των τιμών του δείκτη VIX, ακόμη κατά πόσο τα επίπεδα των τιμών του δείκτη Dow Jones επηρεάζονται από τα επίπεδα των τιμών του δείκτη VIX και ταυτόχρονα από τις μεταβολές των επιπέδων του δείκτη VIX αλλά και τέλος κατά πόσο υπάρχει σχέση εξάρτησης μεταξύ των επιπέδων αλλά και των μεταβολών των δύο δεικτών. Η ανάλυση αυτή πραγματοποιείται για διάστημα τριών ετών και συγκεκριμένα από τις 31/12/2015 έως τις 31/12/2018 και χρησιμοποιούνται ημερήσια δεδομένα τα οποία έχουν αντληθεί από την βάση δεδομένων Datastream. Τέλος ακολουθεί το κεφάλαιο των συμπερασμάτων αλλά και εκείνο της σχετικής βιβλιογραφίας που χρησιμοποιήθηκε στην διπλωματική εργασία.