Αυτορρυθμιζόμενη μάθηση και προσαρμοστική υποστήριξη της συνεργασίας

Abstract

Με την παρούσα διπλωματική εργασία, επιχειρείται μία μελέτη στο πεδίο των Προσαρμοστικών Εκπαιδευτικών Συστημάτων Υπερμέσων (Adaptive Educational Hypermedia Systems, AEHS) με την ενσωμάτωση ενός παιδαγωγικού μοντέλου, της αυτορρυθμιζόμενης μάθησης (Self- Regulated Learning, SRL), σε ένα συνεργατικό πλαίσιο μάθησης (Collaborative Learning, CL). Αρχικά, γίνεται ανάλυση των δυνατοτήτων των Προσαρμοστικών Εκπαιδευτικών Συστημάτων Υπερμέσων, ενώ έπειτα αναφέρονται λεπτομερώς οι ορισμοί των θεωριών της αυτορρυθμιζόμενης και της συνεργατικής μάθησης, εν γένει, αλλά και συγκεκριμένα, των μοντέλων που χρησιμοποιήθηκαν, συμπεριλαμβανομένων και των παραγόντων, από τους οποίους αποτελούνται. Επιπλέον, εξετάσθηκαν οι μαθησιακές προτιμήσεις (learning preferences) των εκπαιδευομένων, προκειμένου να εξαχθούν συμπεράσματα για τις δυνατότητες των AEHS, τα οποία αξιοποιούν τα στυλ μάθησης, όπως και αυτά περιγράφονται από τη διεθνή βιβλιογραφία. Από τις αναλύσεις, προέκυψε ότι η υλοποίηση ενός εκπαιδευτικού σεναρίου βασιζόμενου σε ένα μοντέλο της αυτορρυθμιζόμενης μάθησης, μέσω ενός AHES που υποστηρίζει τη συνεργατική μάθηση και τις προτιμήσεις μάθησης τείνει να ενισχύει τόσο τους παράγοντες της αυτορρυθμιζόμενης μάθησης, όσο και την παρουσία των εκπαιδευομένων σε συνθήκες συνεργασίας. Ωστόσο, δεν αναδεικνύει την ύπαρξη των μαθησιακών στυλ κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας, αλλά μάλλον την ύπαρξη προτιμήσεων των στυλ μάθησης μέσα από την ανάδειξη επιλογής στρατηγικών για τον τρόπο που προτιμούν να μαθαίνουν κάτω από ορισμένες συνθήκες (περιβάλλον, γνωστικό αντικείμενο, ομάδες εργασίας, χρονικός περιορισμός). Άλλωστε, αυτό είναι ένα γεγονός που τεκμηριώνεται από τις διαφορετικές πτυχές των στυλ μάθησης ενός εκπαιδευόμενου σε συνδυασμό με το πολυδυναμικό υλικό που αναπτύχθηκε για τις ανάγκες της παρούσας μελέτης, και το οποίο έδινε στους συμμετέχοντες τη δυνατότητα επιλογής διαφορετικών στρατηγικών, που πιθανόν, όμως, να μη συμφωνούσαν με το μαθησιακό τους στυλ. Συνεπώς, μέσα από τις κατάλληλες στατιστικές αναλύσεις, γίνεται σαφές πως οι εκπαιδευόμενοι δεν εμμένουν σε ένα συγκεκριμένο μαθησιακό στυλ, αλλά προτιμούν στρατηγικές που αναδεικνύουν και διαφορετικές πτυχές του χαρακτήρα τους. Παράλληλα με την ανάγκη ενσωμάτωσης των μαθησιακών προτιμήσεων στη διαδικασία μάθησης, η αυξανόμενη ανάγκη ένταξης της συνεργασίας στη μαθησιακή διαδικασία οδήγησε στην ανάπτυξη προσαρμοστικών συστημάτων που να δίνουν τη δυνατότητα δημιουργίας ομάδων συνεργασίας από τους χρήστες. Ωστόσο, η πολύπλοκη χρήση των Προσαρμοστικών Συστημάτων απαιτεί την ανάπτυξη ιδιαίτερων αυτορρυθμιστικών δεξιοτήτων από τους χρήστες, πόσο μάλλον όταν αφορά την εκμάθηση ενός δύσκολου γνωστικού αντικειμένου, όπως αυτό της Μεθοδολογίας Επιστημονικής Έρευνας, το οποίο και αναπτύχθηκε στα πλαίσια της έρευνας. Προς την κατεύθυνση αυτή, στόχος της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η υλοποίηση σεναρίων με βάση την αυτορρυθμιζόμενη μάθηση, σε συνδυασμό με τη συνεργατικότητα, σε Προσαρμοστικά Εκπαιδευτικά Συστήματα Υπερμέσων, με επιμέρους σκοπό την ενίσχυση των μαθησιακών αποτελεσμάτων των εκπαιδευομένων. Στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας, πραγματοποιήθηκε ποσοτική έρευνα με στόχο την ανάδειξη των γνωστικών, κοινωνικών παραγόντων και παραγόντων κινήτρων της αυτορρυθμιζόμενης μάθησης (Zimmerman, 2000), καθώς και την ύπαρξη συσχέτισης μεταξύ τους, την ανάδειξη της γνωστικής και κοινωνικής παρουσίας των εκπαιδευομένων σε ένα συνεργατικό περιβάλλον (Garrison, Anderson & Archer, 2000), αλλά και την ύπαρξη συσχέτισης μεταξύ τους, και τέλος, τη συμβολή του σεναρίου, τόσο στα μαθησιακά αποτελέσματα των συμμετεχόντων, όσο και στην ανάδειξη της συνάφειας που είχαν οι μαθησιακές προτιμήσεις τους με τα μαθησιακά τους στυλ. Μέσα από μία σειρά από στατιστικές αναλύσεις, προέκυψαν σημαντικές σχέσεις μεταξύ των μεταβλητών. Συγκεκριμένα, συμπεράναμε ότι το σενάριο που υλοποιήθηκε συνέβαλε στην ανάπτυξη γνωστικών και κοινωνικών παραγόντων καθώς και παραγόντων κινήτρων. Επίσης, ένα ακόμα συμπέρασμα το οποίο εξήχθη είναι το γεγονός ότι οι γνωστικοί παράγοντες επηρεάζονται από τους παράγοντες κινήτρων, με την έννοια ότι όσο μεταβάλλονται οι γνωστικοί, μεταβάλλονται και οι παράγοντες κινήτρων, και αντίστροφα. Είδαμε, επίσης, ότι η κοινωνική παρουσία των εκπαιδευομένων αναδείχθηκε μέσα από την πειραματική διαδικασία. Ωστόσο, οι αναλύσεις αποκάλυψαν και την ύπαρξη θετικής συσχέτισης μεταξύ της γνωστικής και της κοινωνικής παρουσίας, γεγονός που σημαίνει ότι μεταβολή των δεικτών της γνωστικής παρουσίας συνεπάγεται αντίστοιχη μεταβολή αυτών της κοινωνικής, και το αντίστροφα. Τέλος, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι τα μαθησιακά στυλ δεν ευδοκιμούν ως όρος και ως μοντέλο, για αυτό και προτιμούμε τον όρο «μαθησιακές προτιμήσεις» αντί αυτού. Η συνεισφορά της παρούσας διπλωματικής εργασίας έγκειται στα σημαντικά αποτελέσματα που προέκυψαν έπειτα από την έρευνα που διεξήχθη στον τομέα των Προσαρμοστικών Εκπαιδευτικών Συστημάτων Υπερμέσων, η οποία αποτελεί καινοτομία στο πεδίο της ηλεκτρονικής μάθησης, καθώς εμφανίζεται η ενσωμάτωση σε ένα AEHS ενός μοντέλου αυτορρυθμιζόμενης μάθησης σε συνδυασμό με ένα μοντέλο συνεργατικότητας, που αποτελεί το αντικείμενο της μελέτης αυτής.