Αντεστραμμένη διδασκαλία : ένα πειραματικό σχέδιο εφαρμογής στην επιμόρφωση εκπαιδευτικών με αξιοποίηση του μοντέλου της Γνωστικής Μαθητείας σε τεχνολογικά υποστηριζόμενο περιβάλλον μάθησης

Abstract

Η ταχύτατη ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας, η αναγκαία μετάβαση από την Κοινωνία της Πληροφορίας στην Κοινωνία της Γνώσης και οι κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο, καθιστούν αναγκαία την επαγγελματική ανάπτυξη και τη δια βίου μάθηση των εκπαιδευτικών για την απόκτηση δεξιοτήτων του 21ου αιώνα. Ωστόσο η εκπαίδευση ενηλίκων διαφοροποιείται σημαντικά από την τυπική εκπαίδευση, καθώς αναφέρεται σε άτομα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και ανάγκες, όπως η εμπειρία τους σε διάφορους κοινωνικούς ρόλους και οι ιδιότητες που κατέχουν. Είναι γεγονός ότι η εκπαιδευτική διαδικασία με την παραδοσιακή της μορφή δύσκολα θα ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις. Προκύπτει λοιπόν η ανάγκη για διαφορετικές τεχνικές διδασκαλίας, οι οποίες θα χρησιμοποιούν τα σύγχρονα εργαλεία της τεχνολογίας για την υποστήριξη της μάθησης και την ενεργοποίηση των εκπαιδευομένων. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα πολλών πρόσφατων ερευνών, η αξιοποίηση του μοντέλου της αντεστραμμένης διδασκαλίας (Flipped Classroom) στην εκπαίδευση όλων των βαθμίδων έχει θετικά αποτελέσματα καθώς συμβάλλει στην καλύτερη αξιοποίηση του διδακτικού χρόνου, κεντρίζει το ενδιαφέρον των εκπαιδευομένων για ενεργό συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία και αλληλεπίδραση με τους άλλους εκπαιδευόμενους και τελικά οδηγεί σε καλύτερα μαθησιακά αποτελέσματα για κάθε εκπαιδευόμενο ξεχωριστά. Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης Μεταπτυχιακής Διπλωματικής Εργασίας, έγινε εφαρμογή μέσω κατάλληλα διαμορφωμένου εννοιολογικού πλαισίου, του μοντέλου της αντεστραμμένης διδασκαλίας στην εκπαίδευση ενηλίκων και συγκεκριμένα σε ένα ετήσιο πρόγραμμα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών στην ειδική αγωγή και την αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στην εκπαίδευση. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα υλοποιείται από το Εργαστήριο Λογοθεραπείας και Συμβουλευτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στόχος ήταν να ερευνηθεί αν ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ενός εννοιολογικού πλαισίου το οποίο βασίζεται στο μοντέλο της αντεστραμμένης διδασκαλίας (Flipped Classroom) ενορχηστρωμένο με τις μεθόδους του μοντέλου της γνωστικής μαθητείας (Cognitive Apprenticeship) σε ένα τεχνολογικά υποστηριζόμενο περιβάλλον μάθησης για εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ενδυναμώνει την εμπλοκή των επιμορφούμενων στη μαθησιακή διαδικασία και συμβάλλει στην ενίσχυση των δεξιοτήτων συνεργασίας. Για το σκοπό αυτό: - Σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε ένα περιβάλλον τεχνολογικά υποστηριζόμενης μάθησης στην πλατφόρμα Moodle σύμφωνα με τις αρχές του μοντέλου της Γνωστικής Μαθητείας και τη συνεργατική στρατηγική jigsaw. - Αναπτύχθηκε εκπαιδευτικό περιεχόμενο κατάλληλο ώστε να υποστηρίξει το μοντέλο της αντεστραμμένης διδασκαλίας. - Τέλος, υλοποιήθηκε μια πειραματική διαδικασία με στόχο τη διερεύνηση της υπόθεση αν η αξιοποίηση του προτεινόμενου εννοιολογικού πλαισίου το οποίο βασίζεται στο μοντέλο αντεστραμμένης διδασκαλίας (Flipped Classroom) ενορχηστρωμένο με τις μεθόδους του μοντέλου της γνωστικής μαθητείας (Cognitive Apprenticeship) ενδυναμώνει την εμπλοκή των εκπαιδευομένων και προσφέρει ένα μέσο για την ενίσχυση των δεξιοτήτων συνεργασίας. Τα ερευνητικά ερωτήματα ήταν τα εξής: 1. Σε ποιο βαθμό η σχεδίαση και υλοποίηση ενός εννοιολογικού πλαισίου το οποίο βασίζεται στο μοντέλο της αντεστραμμένης διδασκαλίας (Flipped Classroom), ενορχηστρωμένο με τις μεθόδους του μοντέλου της γνωστικής μαθητείας (Cognitive Apprenticeship) σε ένα τεχνολογικά υποστηριζόμενο περιβάλλον μάθησης για εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ενδυναμώνει την εμπλοκή των επιμορφούμενων κατά τη μαθησιακή διαδικασία; 2. Σε ποιο βαθμό η σχεδίαση και υλοποίηση ενός εννοιολογικού πλαισίου το οποίο βασίζεται στο μοντέλο της αντεστραμμένης διδασκαλίας (Flipped Classroom), ενορχηστρωμένο με τις μεθόδους του μοντέλου της γνωστικής μαθητείας (Cognitive Apprenticeship) σε ένα τεχνολογικά υποστηριζόμενο περιβάλλον μάθησης για εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, προσφέρει ένα μέσο για την ενίσχυση των δεξιοτήτων συνεργασίας μεταξύ των εκπαιδευόμενων; Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι: 1. Η σχεδίαση και υλοποίηση ενός εννοιολογικού πλαισίου το οποίο βασίζεται στο μοντέλο της αντεστραμμένης διδασκαλίας (Flipped Classroom), ενορχηστρωμένο με τις μεθόδους του μοντέλου της γνωστικής μαθητείας (Cognitive Apprenticeship) σε ένα τεχνολογικά υποστηριζόμενο περιβάλλον μάθησης για εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ενδυναμώνει την εμπλοκή των επιμορφούμενων κατά τη μαθησιακή διαδικασία. Διαπιστώθηκε μάλιστα πως η εφαρμογή του συγκεκριμένου εννοιολογικού πλαισίου οδήγησε σε συνεχώς αυξανόμενο βαθμό εμπλοκής σε αντίθεση με τον παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας στον οποίο παρατηρήθηκε μικρότερη εμπλοκή με τάση μάλιστα σταδιακής εξασθένησης. 2. Η σχεδίαση και υλοποίηση ενός εννοιολογικού πλαισίου το οποίο βασίζεται στο μοντέλο της αντεστραμμένης διδασκαλίας (Flipped Classroom), ενορχηστρωμένο με τις μεθόδους του μοντέλου της γνωστικής μαθητείας (Cognitive Apprenticeship) σε ένα τεχνολογικά υποστηριζόμενο περιβάλλον μάθησης για εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, προσφέρει ένα μέσο για την ενίσχυση των δεξιοτήτων συνεργασίας μεταξύ των εκπαιδευόμενων.