Αξιολόγηση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα

Abstract

Επιδημιολογικά δεδομένα των τελευταίων ετών δείχνουν ότι οι ψυχικές διαταραχές τείνουν να αυξάνονται, επιβαρύνοντας τη δημόσια υγεία, και τις τοποθετούν μεταξύ των κυριότερων αιτιών νόσησης και αναπηρίας παγκοσμίως. Το δεύτερο ήμισυ του 20ου αιώνα, η ανάπτυξη της ψυχιατρικής σε συνδυασμό με κοινωνικοπολιτικά συμβάντα, είχε ως αποτέλεσμα την εγκατάλειψη του εγκλεισμού των ψυχιατρικών ασθενών σε μεγάλα ψυχιατρικά ιδρύματα και τη σταδιακή κατάργηση τους, προωθώντας συγχρόνως τη δημιουργία δομών στην κοινότητα. Αρκετές χώρες με αναπτυγμένη οικονομική και κοινωνική συγκρότηση προχώρησαν σε μεταρρυθμίσεις στον τομέα της ψυχικής υγείας. Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση, μέσα από την κοινοτική ψυχιατρική, την τομεοποίηση και την αποασυλοποίηση και χρησιμοποιώντας δράσεις ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης (ΨΚΑ) επιδιώκει την ομαλή προσαρμογή και τη σωστή ενσωμάτωση του ψυχικά ασθενή στον κοινωνικό ιστό. Η αναβάθμιση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην Ελλάδα αρχίζει τη δεκαετία του 1980 με την εγκατάλειψη του κλειστού-ιδρυματικού τύπου ψυχιατρικής περίθαλψης που ίσχυε μέχρι τότε. Εφαλτήριο των προσπαθειών βελτίωσης αποτέλεσε το ΚΘ Λέρου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστήριξε, κυρίως οικονομικά, το μεγαλύτερο μέρος των προγραμμάτων. Το 1999 κατοχυρώθηκαν νομοθετικά οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας στην κοινότητα, οι αρχές της ΨΚΑ και αποασυλοποίησης και εκπονήθηκε το δεκαετές πρόγραμμα Ψυχαργώς που αποτέλεσε την κυριότερη μεταρρυθμιστική προσπάθεια στην ψυχιατρική περίθαλψη. Δημιουργήθηκε δίκτυο νέων υπηρεσιών και ΨΚΑ, αναπτύχθηκαν δομές αποασυλοποίησης και ενισχύθηκαν οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας στην κοινότητα. Τα ψυχιατρικά νοσοκομεία μείωσαν τη δύναμη τους και κάποια έπαψαν να λειτουργούν. Η πρόοδος που σημειώθηκε στον τομέα της ψυχικής υγείας είναι σημαντική. Ωστόσο, προβλήματα όπως η έλλειψη εθνικού σχεδιασμού για την ψυχική υγεία, η ανεπάρκεια οικονομικών και ανθρώπινων πόρων, η καθυστέρηση στην τομεοποίηση, η παραμέληση των ψυχιατρικών αναγκών παιδιών και εφήβων αποτελούν εμπόδια που παρακωλύουν την επιτυχή έκβαση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στη χώρα μας. Για την επίλυση τους χρειάζονται δράσεις από την πλευρά της πολιτείας, της κοινωνίας και του ατόμου. Το ΕΣΠΑ 2007-2013 στοχεύει στη συνέχιση και ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα.